Antybiotyki

Antybiotyki to niezwykle ważna we współczesnej farmakoterapii grupa leków o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym. Nie wykazuje właściwości przeciwwirusowych, nie powinna być więc wykorzystywana w leczeniu infekcji wirusowych. Działają selektywnie – atakują bakterie, nie uszkadzając komórek człowieka. Mogą jednak negatywnie wpływać na mikrobiom jelitowy, ponieważ nie rozróżniają, które bakterie są chorobotwórcze, a które korzystne.

Co to są antybiotyki?

Antybiotyki to leki, które mogą być:

• naturalne (metabolity bakterii, pleśni, grzybów), a klasycznym przykładem jest tutaj penicylina;
• półsyntetyczne (naturalny produkt wyjściowy, jednak pochodne uzyskane są drogą chemicznej modyfikacji), przykładami są półsytentyczne penicyliny, cefalosporyny, aminoglikozydy (netylmycyna, amikacyna), makrolidy (roksytromycyna, klarytromycyna);
• syntetyczne (pełna synteza i odtwarzanie struktury naturalnej), a przykładami są tu chloramfenikol, monobaktamy.

Antybiozę po raz pierwszy opisali w 1877 Louis Pasteur i Robert Koch, gdy zaobserwowali, że unosząca się w powietrzu pałeczka może hamować wzrost Bacillus anthracis. Aktualnie pojęcie „antybiotyki” stosuje się w odniesieniu do wszystkich lekarstw, które niszczą patogeny bakteryjne, dowolną drogą. Antybiotyki powinny być przepisywane wyłącznie przez lekarza, część z nich i tak dostępna jest wyłącznie na receptę. Wszystko przez to, że nieodpowiednio lub zbyt długo stosowane mogą przyczynić się do wystąpienia wielu skutków ubocznych, jak również mogą wywołać odporność patogenów na farmakoterapię.

Działanie antybiotyków

Antybiotyki stosowane we współczesnej medycynie działają:

• bakteriobójczo – zabijają bakterie (np. penicylina);
• bakteriostatycznie – hamują wzrost i rozmnażanie bakterii (np. tetracyklina).

Antybiotyk to lek stosowany w leczeniu zakażeń wywołanych przez bakterie. Nie działa na wirusy ani grzyby. Strategie antybiotyków na zwalczanie bakterii chorobotwórczych mogą być następujące:

• hamowanie syntezy ściany komórkowej – antybiotyki działają poprzez blokowanie enzymów odpowiedzialnych za budowę ściany komórkowej bakterii, co prowadzi do jej pęknięcia i śmierci komórki;
• zaburzanie syntezy białek – antybiotyki wiążą się z rybosomami bakterii, uniemożliwiając produkcję białek niezbędnych do życia i rozmnażania;
• hamowanie syntezy kwasów nukleinowych – antybiotyki blokują enzymy odpowiedzialne za replikację DNA, co uniemożliwia podział komórkowy;
• zaburzanie funkcji błony komórkowej – antybiotyki uszkadzają błonę komórkową bakterii, prowadząc do wycieku jej zawartości i śmierci.

Antybiotyki są stosowane także profilaktycznie, np. przed operacjami, by zapobiec infekcjom. Jednak nadużywanie antybiotyków prowadzi do antybiotykooporności, czyli sytuacji, w której bakterie przestają reagować na leczenie – to jedno z największych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku.

Antybiotyki – skutki uboczne

Skuteczność antybiotyków jest bardzo duża, jednak nieodpowiednie i nadmierne stosowanie może przynieść odwrotny skutek tzn. powodować, że bakterie staną się na nie oporne tj. niewrażliwe. Możliwe działania niepożądane antybiotykoterapii to przede wszystkim:

• biegunka i zaburzenia jelitowe – antybiotyki niszczą nie tylko szkodliwe bakterie, ale też te pożyteczne, co prowadzi do dysbiozy jelitowej;
• grzybica pochwy i jamy ustnej – brak równowagi mikroflory sprzyja rozwojowi drożdżaków, takich jak Candida albicans;
• afty i pleśniawki – zwłaszcza w przypadku dzieci i osób starszych;
• reakcje alergiczne – wysypka, świąd, obrzęk, a w rzadkich przypadkach wstrząs anafilaktyczny, najczęściej obserwowane przy stosowaniu penicyliny, choć nie tylko;
• uszkodzenia narządów – niektóre antybiotyki (np. aminoglikozydy) mogą wpływać toksycznie na nerki, wątrobę lub słuch.

Działania niepożądane odnotowuje się jednak w przypadku każdego leku. Ważne więc, aby stosować go zgodnie z zaleceniami lekarza i farmaceuty. Aby zapobiec części działań niepożądanych, warto przed rozpoczęciem antybiotykoterapii, w jej trakcie, a także przez kilka tygodni po jej zakończeniu, stosować probiotyki. Zarówno te gotowe, apteczne, jak i naturalną żywność probiotyczną (kefiry, maślanki, zakwas, kiszonki, zsiadłe mleko). Uchronią, wzmocnią i odbudują naturalną florę jelitową, która może być poszkodowana przez antybiotyki.

Naturalne probiotyki Probiotyki od bioalgi zawierają 150 milionów wyselekcjonowanych żywych szczepów bakterii. Produkt polecany jest szczególnie w sezonie jesienno-zimowym oraz podczas podróży, a także antybiotykoterapii. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Woroń J., Racjonalna antybiotykoterapia, co to oznacza w praktyce?, Farmacja Współczesna, 13/2020.
2. Ackermann G., Antybiotyki, Wydawnictwo Medpharm, Wrocław 2011.
3. Markiewicz Z., Korsak D., Popowska M., Antybiotyki w dobie narastającej lekooporności, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2021.