Probiotyki

Probiotyk to słowo, które wywodzi się z greckiego „pro bios” i oznacza „dla życia”. Zgodnie z definicją WHO z 2002 roku probiotyki to mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich dawkach przynoszą korzyści organizmowi gospodarza.

Czym są probiotyki?

Probiotykami najczęściej nazywa się odpowiednie szczepy bakterii lub drożdże. W przypadku bakterii są to przede wszystkim te z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacterium. Ponadto stosuje się także Streptococcus, Lactococcus i Enterococcus. Natomiast jeśli chodzi o grzyby, kryteria probiotyków spełniają drożdżaki z rodzaju Saccharomyces boulardi.

Podstawową funkcją probiotyków jest działanie immunomodulacyjne oraz przywracanie i utrzymywanie prawidłowej flory jelitowej. Należy także wiedzieć co oznaczają pojęcia prebiotyków i symbiotyków:

• prebiotyki – niezdolne do życia składniki pokarmowe wywierające korzystny wpływ na zdrowie gospodarza w związku z modulacją wzrostu mikroorganizmów jelitowych. W przeciwieństwie do probiotyków nie zawierają w swoim składzie mikroorganizmów, lecz jedynie substancje stymulujące ich wzrost;
• symbiotyki – stanowią połączenie probiotyków z prebiotykami.

Termin probiotyki określa także preparaty i produkty zawierające w odpowiedniej ilości żywe mikroorganizmy posiadające właściwości probiotyczne. Probiotyki są bezpieczne i dobrze tolerowane przez organizm człowieka.

Probiotyki – skutki uboczne

W przypadku dzieci działania niepożądane praktycznie nie występują. Z kolei u dorosłych pojawiają się u około 0,5% osób i dotyczą jedynie pacjentów ze zmniejszoną odpornością lub z cewnikami zakładanymi do dużych żył. Istnieje także kilka grup, gdzie podawanie probiotyków powinno się odbywać w sposób kontrolowany i są to:

• wcześniaki;
• osoby z upośledzoną odpornością;
• osoby długotrwale hospitalizowane;
• pacjenci odżywiani pozajelitowo.

Częściej zdarzają się skutki uboczne w wyniku alergii na dany szczep bakterii/grzyba lub inny składnik produktu spożywczego. Objawy manifestują się głównie reakcjami ze strony układu pokarmowego, np. wzdęcia czy dyskomfort w brzuchu.

Kryteria probiotyków

W celu określenia czy dany szczep bakterii można nazwać probiotykiem, przyjęto 2 zasadnicze kryteria:

• Bezpieczeństwo działania szczepu na organizm gospodarza.
• Zdolność kolonizacji układu pokarmowego przez dane bakterie.

Ponadto podstawowym kryterium stał się wykładnik określający przeżywalność bakterii w warunkach niskiego pH oraz w obecności enzymów trawiennych czy soku żołądkowego. Aby dany szczep bakterii mógł zostać uznany za probiotyk musi on:

• zachować swoją aktywność w przewodzie pokarmowym;
• pochodzić od ludzi;
• być bezpieczny (nie może wykazywać toksyczności);
• wykazywać udokumentowany, korzystny wpływ na organizm człowieka;
• być odporny na działanie soków trawiennych;
• posiadać zdolność kolonizacji jelit.

Dopiero po spełnieniu tych kryteriów daną żywność można nazwać probiotykiem.

Probiotyki – właściwości

Naturalne probiotyki działają na organizm człowieka dwojako: bezpośrednio i pośrednio.

Działanie bezpośrednie wiąże się z przywracaniem naturalnego zespołu mikrojelitowego poprzez współzawodnictwo o substancje odżywcze z bakteriami patogennymi. Efektem jest zahamowanie nadmiernego wzrostu bakterii chorobotwórczych w jelitach. Ponadto probiotyki w działaniu bezpośrednim:

• zwiększają zakwaszenie organizmu;
• ograniczają rozwój patogenów;
• stymulują produkcję śluzu i niektórych witamin, np. witamina PP, witaminy z grupy B.

Z kolei działanie pośrednie wiąże się z wpływem na układ odpornościowy gospodarza, ponieważ probiotyki stymulują nieswoistą odpowiedź immunologiczną poprzez produkcję naturalnych przeciwciał. Dodatkowo wzmagają fagocytozę i aktywność limfocytów.

Probiotyki w antybiotykoterapii

Probiotyki mogą być stosowane podczas antybiotykoterapii, zarówno przed nią, w jej trakcie, jak i po. Moment rozpoczęcia spożywania probiotyków nie ma wpływu na skuteczność terapii. Liczne badania wykazały, że przyjmowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii powoduje przywrócenie równowagi flory przewodu pokarmowego oraz skraca czas trwania biegunki poantybiotykowej.

Probiotyki w leczeniu chorób

Probiotyki nie są lekami, jednak ich stosowanie może przyczyniać się do zmniejszania dolegliwości i objawów wielu chorób czy schorzeń. Opisane mikroorganizmy i produkty je zawierające:

• skracają czas trwania biegunki;
• chronią błonę śluzową żołądka przed rozwojem wrzodów;
• zmniejszają objawy niektórych alergii i chorób skórnych (np. atopowe zapalenie skóry – AZS);
• zmniejszają wzdęcia i dolegliwości bólowe brzucha;
• mogą wpływać korzystnie jako uzupełnienie leczenia otyłości;
• hamują rozwój nowotworów pęcherza i jelita grubego;
• stymulują układ odpornościowy;
• zmniejszają nasilenie objawów niepożądanych po radioterapii.

Naturalne probiotyki Probiotyki od bioalgi zawierają 150 milionów wyselekcjonowanych żywych szczepów bakterii. Produkt polecany jest szczególnie w sezonie jesienno-zimowym oraz podczas podróży, a także antybiotykoterapii. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Kołodziejczyk P., Probiotyki w antybiotykoterapii, Gazeta Farmaceutyczna, luty 2016.
2. Krajewska N., Probiotyki i antybiotykoterapia, Gazeta Farmaceutyczna, kwiecień 2015.
3. Kubiszewska I., Januszewska M., Rybka J., Gackowska L., Bakterie kwasu mlekowego i zdrowie: czy probiotyki są bezpieczne dla człowieka?, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 68/2014.
4. Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, Problemy Higieny i Epidemiologii, 3/2014.
5. Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z., Socha J., Probiotyki – efekty zdrowotne, Żywność. Nauka, Technologia. Jakość, 4/2010.