Alergia pokarmowa to zespół objawów ujawniających się każdorazowo w sytuacji ekspozycji na dany pokarm w dawce tolerowanej przez osoby zdrowe. Innymi słowy, określona żywność, np. orzechy lub truskawki, u niektórych osób mogą powodować szereg dolegliwości związanych z nieprawidłową reakcją organizmu na składniki zawarte w tej żywności. Diagnostyką i leczeniem różnego rodzaju alergii zajmuje się lekarz alergolog.
Alergia pokarmowa – przyczyny
Alergia pokarmowa jest zależną lub niezależną od IgE. To niepożądana reakcja organizmu na pokarm, a dokładniej na tzw. alergeny pokarmowe znajdujące się w konkretnych produktach spożywczych. Alergenami pokarmowymi zwiemy glikoproteiny o masie cząsteczkowej 15-50 kD, których alergenność zależy od liczby epitopów (determinanty antygenowe) zdolnych do przyłączania swoistych przeciwciał. Produktami spożywczymi najczęściej wywołującymi alergię są:
- niektóre warzywa, np. marchew, seler, pomidory, pietruszka;
- niektóre owoce, np. kiwi, banany, truskawki, ananasy, melony, brzoskwinie, mango;
- owoce morza, zwłaszcza krewetki, ostrygi i kraby;
- nasiona roślin, np. nasiona słonecznika, sezam;
- zboża;
- zioła, np. rumianek;
- orzeszki ziemne;
- ostre przyprawy pochodzenia roślinnego, np. gorczyca, czosnek, kminek, pieprz, kolendra.
Błona śluzowa przewodu pokarmowego jest miejscem bezpośredniego kontaktu z alergenami znajdującymi się w spożywanym pokarmie. W przypadku niektórych osób związki, które pozornie są neutralne, wywołują nadmierną i nieprawidłową reakcję układu immunologicznego organizmu. Wciąż jednak nie wiadomo, dlaczego u niektórych dochodzi do rozwoju takiej nadwrażliwości, a u innych nie. Ważnym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów oraz wszelkie choroby przebiegające z naruszeniem składu lub jakości mikroflory jelitowej. Wykazano także, że alergie mają charakter dziedziczny. Prawdopodobieństwo, że alergia pokarmowa pojawi się u dziecka rodziców z alergią wynosi 70%, natomiast w przypadku zdrowych rodziców ryzyko to szacuje się na poziomie 15%.
Alergia pokarmowa – objawy
Objawy alergii pokarmowych występują po spożyciu pokarmu, na który dana osoba jest uczulona i zawsze przyjmują tę samą postać. W zależności od rodzaju spożywanego pokarmu mogą wystąpić objawy skórne, nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu oddechowego, zaburzenia trawienia wchłaniania i inne. Objawy alergii pokarmowej najczęściej dotyczą jednak układu pokarmowego i mogą obejmować każdy jego odcinek. Są to:
- aftowe zapalenie jamy ustnej;
- dysfagia;
- zespół złego wchłaniania;
- bóle brzucha;
- nudności i wymioty;
- alergiczne zapalenie błony śluzowej jelita grubego.
Pozostałe możliwe objawy alergii pokarmowej:
- pokrzywka – najczęściej o charakterze ostrym;
- obrzęk twarzy i języka;
- trudności w oddychaniu, duszności;
- łzawienie;
- kichanie;
- nieżyt nosa, wodnisty katar;
- uczucie drapania w gardle;
- kaszel.
Specyficzną postacią alergii pokarmowej u dzieci jest zespół Heinera. Odnosi się do alergii na białka mleka krowiego, przy czym współistnieje z niedokrwistością z niedoboru żelaza, zespołem złego wchłaniania, hemosyderozą płucną i obecnością nacieków w płucach.
Alergia pokarmowa – diagnostyka
Alergie pokarmowe najszybciej diagnozuje się za pomocą skórnych testów alergicznych. Można wykonywać je nawet u małych dzieci. Polegają na bezpośredniej aplikacji stężonych alergenów na skórę i odczekanie do momentu pojawienia się ewentualnych reakcji (zaczerwienienie, świąd, pęcherzyk skórny). Alternatywą są testy alergiczne z krwi.
Alergia pokarmowa – leczenie
Najczęściej metodą z wyboru jest po prostu unikanie produktów spożywczych, które powodują reakcję alergiczną u danej osoby. Jest to tzw. dieta eliminacyjna. Jeśli natomiast nie chcemy się ograniczać w diecie, można zdecydować się na odczulanie, czyli immunoterapię swoistą. Polega na regularnym podawaniu pacjentowi początkowo małych, następnie stopniowo wzrastających dawek spreparowanego alergenu. Sprawia to, że układ odpornościowy zaczyna się do niego przyzwyczajać.
U niektórych pacjentów mimo diety eliminacyjnej czy odczulania należy zastosować leki przeciwhistaminowe lub glikokortykosteroidy. Zwłaszcza, jeśli istnieje ryzyko, że mogłoby dojść do spożycia produktów spożywczych powodujących alergię. Leki przeciwdziałają przykrym konsekwencjom reakcji alergicznej. Jeśli alergia jest zaawansowana i bardzo silna (pacjent wykazuje ryzyko reakcji anafilaktycznej już po niewielkiej dawce produktu spożywczego), warto nosić przy sobie ampułkę z adrenaliną do iniekcji.
Polecane produkty:
Bibliografia
- Rymarczyk B., Rogala B., Alergia pokarmowa, Lekarz POZ, 5/2018.
- Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej, 6/2013.
- Protasiewicz M., Iwaniak A., Alergie pokarmowe i alergeny żywności, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2/2014.
- Krogulska A., Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną, Alergia Astma Immunologia, 21/2016.
