Alkaloidy są bogatą i różnorodną grupą produktów naturalnych. Wiele z nich wykazuje szczególne właściwości biologiczne, odpowiedzialne za aktywność terapeutyczną roślin i innych organizmów wykorzystywanych w tradycyjnej medycynie. Powszechnie znanymi alkaloidami są choćby: chinina, kofeina czy nikotyna.
Charakterystyka alkaloidów
Alkaloidy to zasadowe związki organiczne, przeważnie pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, zawierające atom lub atomy azotu zwykle w pierścieniach heterocyklicznych. Substratami dla około 5000 tego typu związków są 3 aminokwasy białkowe: fenyloalanina, lizyna i tryptofan. Różnorodność budowy chemicznej alkaloidów świadczy o tym, iż nie posiadają one jednorodnego mechanizmu biosyntezy. Alkaloidy produkowane są przez rośliny makowate, bobowate, jaskrowate, psiankowate oraz niektóre rośliny niższe (np. widłaki i skrzypy). W największych ilościach gromadzą się w liściach, owocach i nasionach.
Alkaloidy – funkcje
Alkaloidy wykazujące szerokie spektrum działania – od stymulującego, poprzez narkotyczne, aż do toksycznego. Z fizjologicznego punktu widzenia alkaloidy pełnią rolę metabolitów wtórnych. Chronią tkanki roślinne przed zwierzętami roślinożernymi (nadając im gorzki, nieprzyjemny smak), mikroorganizmami i infekcjami.
Alkaloidy w medycynie
Część alkaloidów z powodzeniem wykorzystuje się we współczesnym lecznictwie. Przykładowe działanie poszczególnych związków może prezentować się następująco:
- kofeina, lobelina, strychnina – działanie cucące;
- ergotamina – działanie obkurczające macicę;
- papaweryna, chelidonina, efedryna – działanie rozkurczające mięśnie gładkie;
- atropina, skopolamina – działanie rozszerzające źrenicę;
- kokaina – działanie miejscowo znieczulające;
- rezerpina – działanie obniżające ciśnienie;
- alkaloidy purynowe, głównie teobromina – działanie moczopędne;
- chinidyna, ajmalina, sparteina – działanie przeciwarytmiczne;
- teofilina, efedryna – działanie przeciwastmatyczne;
- morfina – działanie przeciwbólowe;
- glaucyna, kodeina, narkotyna – działanie przeciwkaszlowe;
- winblastyna, winkrystyna, taksol – działanie przeciwnowotworowe;
- kapsaicyna – działanie przeciwreumatyczne;
- galantamina, fizostygmina – działanie tonizujące układ mięśniowy;
- boldyna – działanie żółciopędne i żółciotwórcze.
Są one składnikami tabletek, syropów, a nawet płynów do iniekcji. Nierzadko ratują życie, a na przestrzeni wielu lat nie udało się znaleźć lepszych zamienników. Z tego względu alkaloidy mają szczególne znaczenie w medycynie już od dawna. Coraz większą uwagę poświęca się badaniom winkrystyny, pozyskiwanej z Catharanthus roseus. Udowodniono, że alkaloid ten wykazuje skuteczność w leczeniu białaczki, ziarnicy złośliwej i raka płuc, z kolei obecna w tej samej roślinie winblastyna leczy m.in. chłoniaka Hodgkina, neuroblastomę oraz raka jąder.
Alkaloidy jako narkotyk
Alkaloidy mogą jednak wykazywać silne działanie uzależniające. Przykładem jest choćby kokaina pozyskiwana z liści krasnodrzewu pospolitego. Odznacza się bardzo wysokim potencjałem uzależniającym. Hamując zwrotny wychwyt noradrenaliny, wywołuje wyraźny skurcz naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia tętniczego, rozszerzenie źrenic, skurcz mięśniówki oskrzeli, zahamowanie wydzielania śliny przez gruczoły ślinowe oraz zahamowanie perystaltyki przewodu pokarmowego. Przyjęta w mniejszych dawkach wywołuje pobudzenie psychoruchowe oraz poczucie euforii, hamując zwrotny wychwyt dopaminy. Natomiast przy dłuższym stosowaniu powoduje depresję, wyczerpanie organizmu, naprzemienną wzmożoną senność i bezsenność, a także omamy wzrokowe, słuchowe oraz węchowe.
Alkaloidy jako trucizna
Alkaloidy są bardzo silnymi truciznami, już w starożytności wykorzystywano je w celach obronnych. Za najbardziej znany alkaloid powodujący śmierć przez uduszenie uznaje się strychninę, która występuje w nasionach kulczyby wroniego oka. Posiada silne właściwości toksyczne, dla dorosłych ludzi dawka śmiertelna wynosi około 30-120 mg. Zatrucie strychniną powoduje skurcze mięśni, a następnie zgon. Innymi przykładami tego typu trucizn są również anabazyna i kurara.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku od bioalgi to sproszkowana, 100% alga Spirulina platensis. Doświadczenie i wieloletnie badania sprawiły, że otrzymany produkt jest nie tylko w pełni naturalny, ale również wysokiej jakości i zawiera wysokie stężenie składników odżywczy Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina platensis, którą Państwu oferujemy to 100% naturalna, słodkowodna alga o wysokiej zawartości składników odżywczych. Codziennie spożywana dostarcza organizmowi niezbędne substancje wpływające na sprawne funkcjonowanie układów w ciele człowieka. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kolińska A., Marciniak P., Adamski Z., Rosiński G., Alkaloidy – naturalne substancje kardioaktywne, Problemy Nauk Biologicznych, 2/2016.
- Chrzanowska M., Jasiewicz B., Przybył A., Kozanecka-Okupnik W., Chemia alkaloidów, Poznań 2015.
- Solomons T., Fryhle C., Snyder S., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.
