Fosfolipidy to organiczne związki chemiczne zaliczane do tłuszczów złożonych, wspólnie z glikolipidami oraz sfingolipidami. Zawierają w swojej cząsteczce resztę fosforanową, co jest ich cechą charakterystyczną. Ich właściwy poziom w organizmie człowieka ma kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia – odpowiadają m.in. za utrzymanie stabilności i integralności błon komórkowych.
Fosfolipidy – charakterystyka
Fosfolipidy to substancje o charakterze amfifilowym, zawierające w swojej cząsteczce resztę fosforanową. Zalicza się do nich:
- glicerofosfolipidy – ich szkielet cząsteczki tworzy glicerol;
- fosfosfingolipidy – w strukturze zawierają tzw. zasady sfingoidowe będące długołańcuchowymi aminoalkoholami.
Obecność ładunku elektrycznego w podstawniku fosforanowym powoduje, że główka fosfolipidu staje się hydrofilowa, natomiast ogon tłuszczowy wykazuje hydrofobowość. Najczęściej spotykane fosfolipidy zbudowane są jednak z glicerolu, którego dwie grupy hydroksylowe zestryfikowane są kwasem tłuszczowym, trzecia z kolei – kwasem ortofosforowym. Związki zawierające azot (np. cholina) mogą estryfikować wolną grupę -OH reszty fosforanowej, wskutek czego tworzą się lecytyny (fosfolipidy kluczowe do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego zwierząt, w tym ludzi).
Funkcje fosfolipidów
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) w strukturze zawierają od 2 do 6 wiązań podwójnych i nazywa się je potocznie fosfolipidami zawierającymi PUFA. Inna nazwa brzmi niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, jako że organizm człowieka nie ma zdolności do ich samodzielnego syntezowania. Do grona NNKT zalicza się natomiast rodzinę Omega 3 (najlepiej poznano działanie biologiczne kwasu α-linolenowego, kwasu eikozapentaenowego oraz kwasu dokozaheksaenowego) oraz Omega 6 (do których zalicza się kwas linolowy, kwas γ-linolenowy czy kwas arachidonowy). Ich funkcje są istotne, ponieważ:
- obniżają poziom cholesterolu LDL w organizmie;
- utrzymują glikemię i ciśnienie tętnicze na właściwym poziomie;
- zmniejszają ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, zwłaszcza chorób układu nerwowego i układu sercowo-naczyniowego;
- wzmacniają mięśnie;
- uczestniczą w procesach regeneracji i gojenia się uszkodzeń tkankowych;
- poprawiają kondycję i wygląd skóry, włosów i paznokci;
- silnie wzmacniają odporność;
- poprawiają pamięć, koncentrację i koordynację ruchową;
- obniżają ryzyko wystąpienia niebezpiecznych zakrzepów;
- podnoszą libido i wpływają korzystnie na płodność;
- są kluczowe dla prawidłowego rozwoju płodu oraz wpływają na zdrowie noworodka;
- poprawiają elastyczność ścian naczyń krwionośnych;
- uczestniczą w produkcji niektórych hormonów i neuroprzekaźników, a także we wchłanianiu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Udowodniono również, że łagodzą objawy wielu istniejących już chorób, np. depresji, miażdżycy, alergii czy schorzeń dermatologicznych. Fosfolipidy zaliczane do NNKT powinny być dostarczane do organizmu wraz z żywnością. Najbogatszymi ich źródłami są orzechy, oleje roślinne tłoczone na zimno, kiełki, nasiona i ziarna, ryby oraz jajka.
Fosfolipidy błonowe
Na szczególną uwagę zasługują fosfolipidy błonowe, będące podstawowym elementem strukturalnym błon komórkowych (stąd ich nazwa). W ich budowie wyróżnić można 2 końce – główkę hydrofilową oraz ogonek hydrofobowy. W środowisku wodnym części hydrofobowe dążą do zmniejszenia powierzchni kontaktu z wodą, hydrofobowe ogonki obu warstw fosfolipidów odwracają się zaś do siebie. Taka struktura błony komórkowej ma kluczowe znaczenie dla jej przepuszczalności, ponieważ przez warstwę hydrofobową przedostać się mogą jedynie substancje o małych lub lipofilowych cząsteczkach. Im więcej fosfolipidów nasyconych i im dłuższe łańcuchy węglowe w cząsteczkach fosfolipidów, tym mniej płynna jest tworzona przez nie błona. W efekcie wzrasta ryzyko sztywności błon i spadku ich przepuszczalności dla ważnych składników, co zwiększa ryzyko rozmaitych chorób. Z kolei im więcej wiązań nienasyconych, tym rzadsze upakowanie w błonie i większa jej płynność, co wpływa na ogólne zdrowie organizmu.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Parchem K., Bartoszek A. Fosfolipidy oraz produkty ich hydrolizy jako żywieniowe czynniki prewencyjne w chorobach cywilizacyjnych, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 70/2016.
- Ambroziak A., Cichosz G., Fosfolipidy mleka jako nutraceutyk, Polski Merkuriusz Lekarski, XXXIV/2013.
- Walczewska A., Dziedzic B., Stulczewski D., Zgórzyńska E., Błony biologiczne. Molekularne terapie błon, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 71/2017.
