Kortyzol nazywany jest potocznie hormonem stresu, ponieważ do jego syntezy w znacznych ilościach dochodzi właśnie podczas sytuacji stresowych, w efekcie czego pobudza on układ współczulny, zwiększając gotowość człowieka do działania. Należy do glikokortykosteroidów wydzielanych przez korę nadnerczy.
Kortyzol – charakterystyka
Glikokortykosteroidy należą do hormonów steroidowych wydzielanych przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy, wśród których wyróżnia się kortyzol i kortykosteron. Spośród dwóch wymienionych hormonów, dominującym u człowieka jest kortyzol. Podlega on dobowej sekrecji zależnej od ACTH, maksymalnej w godzinach rannych, a minimalnej późnym wieczorem. Aż 95% kortyzolu we krwi wiąże się z białkami transportującymi. Pozostały wolny kortyzol może wywoływać efekty fizjologiczne drogą dyfuzji do wnętrza komórek docelowych i wiązania się z receptorem cytoplazmatycznym.
Kortyzol jest lipofilową cząsteczką, bez problemu przenikającą przez błony plazmatyczne komórek docelowych. Może następnie wiązać się ze swoistymi receptorami cytoplazmatycznymi o wysokim powinowactwie. Posiada wzór sumaryczny C21H28O5 oraz masę molową 360,44 g/mol. Warto zaznaczyć, że związek ten wykorzystywany jest również we współczesnej medycynie, a określenie jego poziomu w organizmie pacjenta ma duże znaczenie diagnostyczne.
Kortyzol – funkcje
Kortyzol pełni niezwykle ważne funkcje w organizmie każdego człowieka, choć przewlekle utrzymujący się jego nadmiar nie jest zjawiskiem korzystnym. Przede wszystkim kortyzol:
- jako hormon kataboliczny zwiększa syntezę białek i wychwyt aminokwasów w wątrobie, dzięki czemu mogą być one wykorzystane podczas glukoneogenezy;
- działa katabolicznie w stosunku do tkanki tłuszczowej, nasilając lipolizę;
- bezpośrednio hamuje syntezę kolagenu i białek niekolagenowych, m.in. osteokalcyny, fosfatazy zasadowej, białka Gla, jak również nasila działanie PTH, w związku z czym przewlekła hiperkortyzolemia może zwiększać ryzyko resorpcji tkanki kostnej;
- prowadzi do zmniejszenia wchłaniania wapnia i fosforanów w jelitach;
- zwiększa resorpcję zwrotną sodu i wody w cewkach nerkowych oraz nasila wydalanie potasu wraz z moczem;
- zwiększa pojemność wyrzutową serca oraz wzrost napięcia ściany naczyń obwodowych;
- stymuluje hepatocyty do produkcji angiotensynogenu, co w rezultacie aktywuje układ renina-angiotensyna-aldosteron;
- wzmacnia kurczliwość mięśnia sercowego i innych mięśni gładkich;
- wywołuje euforię, jak również wpływa pozytywnie na koncentrację i czynności poznawcze;
- pobudza organizm do działania.
Kortyzol silnie oddziałuje na współczulny układ nerwowy, który odpowiada głównie za gotowość do działania i pobudzenie. Niestety wysoce niekorzystnym zjawiskiem jest hiperkortyzolemia, czyli choroba związana z nadmiernym poziomem kortyzolu utrzymującym się w organizmie człowieka. Kortyzol utożsamiany jest zwłaszcza ze stresem, gdyż jego stężenie jest najwyższe właśnie w reakcji na czynniki stresogenne. Jego działanie sprawia, że zwężają się naczynia krwionośne, a rytm serca ulega przyspieszeniu, przez co wzrasta ciśnienie tętnicze krwi. Ponadto pobudza glukoneogenezę, przez co wpływa na wzrost stężenia glukozy we krwi.
Hiperkortyzolemia
Nadmiar kortyzolu prowadzi do pojawienia się zaburzeń psychicznych, osłabienia pamięci oraz wzrostu wrażliwości neuronów hipokampa, które mogą ulec zniszczeniu na skutek nadmiernego pobudzenia. Rozstępy skórne, zaczerwienienie skóry policzków, skłonność do wybroczyn, osłabienie siły mięśniowej, bóle kręgosłupa związane ze współistniejącą osteoporozą oraz nadciśnienie tętnicze również mogą pojawić się na późniejszych etapach hiperkortyzolemii. Przyczyną egzogenną omawianego problemu zdrowotnego jest przyjmowanie leków glikokortykosteroidowych, a najczęstszą przyczyną endogenną – choroba Cushinga (80%), pod postacią nadmiernego przysadkowego wydzielania hormonu adrenokortykotropowego (ACTH).
Kortyzol – normy
Norma stężenia kortyzolu w surowicy krwi pozyskanej od pacjenta w godzinach porannych powinna znajdować się w przedziale 150-650 nmol/L, natomiast w przypadku badania w godzinach wieczornych – w przedziale 75-290 nmol/L. Aktualnie uznaje się, że pomiar z próbki krwi nie jest rzetelny, ponieważ dla wielu pacjentów sam fakt pobierania krwi jest na tyle stresujący, że powoduje nagły wzrost stężenia kortyzolu, co nie ma odzwierciedlenia w realnym stanie zdrowia. Dlatego poziom kortyzolu lepiej oceniać na podstawie dobowej zbiórki moczu.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku od bioalgi to sproszkowana, 100% alga Spirulina platensis. Doświadczenie i wieloletnie badania sprawiły, że otrzymany produkt jest nie tylko w pełni naturalny, ale również wysokiej jakości i zawiera wysokie stężenie składników odżywczy Zobacz więcej... |
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina platensis, którą Państwu oferujemy to 100% naturalna, słodkowodna alga o wysokiej zawartości składników odżywczych. Codziennie spożywana dostarcza organizmowi niezbędne substancje wpływające na sprawne funkcjonowanie układów w ciele człowieka. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ziaja J., Cholewa K., Mazurek U., Cierpka L. Molekularne podstawy syntezy aldosteronu i kortyzolu w prawidłowych nadnerczach i w gruczolakach kory nadnerczy, Endokrynologia Polska, 4/2008.
- Kłósek P., Rola stresu psychologicznego w neuroendokrynnej regulacji pobierania pokarmu i powstawaniu otyłości, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3/2016.
- Bagrowski B., Szkodliwy wpływ długotrwałego stresu na stan układu ruchu, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 3/2018.
- Musiała N., Hołyńska-Iwan I., Olszewska-Słonina D., Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie, Diagn Lab, 54/2018.
