Aminokwasy to pochodne różnych kwasów tłuszczowych, jednocześnie są podstawowym materiałem budulcowym wszystkich białek. Zawierają w swojej budowie co najmniej 2 grupy funkcyjne – karboksylową i aminową.
Podział aminokwasów
Pod względem wartości biologicznej aminokwasy dzielimy na 3 grupy.
Aminokwasy egzogenne
Do pierwszej z nich zaliczamy 8 aminokwasów, których organizm człowieka nie może samodzielnie syntezować. W związku z tym muszą być one dostarczone wraz z pokarmem. Są to:
- lizyna;
- metionina;
- treonina;
- leucyna;
- izoleucyna;
- walina;
- tryptofan;
- fenyloalanina.
Aminokwasy te nazwano egzogennymi, czyli niezbędnymi. Do aminokwasów niezbędnych wiele osób zalicza również histydynę. Wprawdzie jest wytwarzana przez organizm, jednak w bardzo małych ilościach niepokrywających zapotrzebowanie. Inne osoby zaliczają ją do aminokwasów półegzogennych.
Aminokwasy półegzogenne
Drugą grupę stanowią aminokwasy półegzogenne, czyli względnie niezbędne. Organizm człowieka może je wytwarzać z aminokwasów pierwszej grupy. Do tej grupy zalicza się więc:
- tyrozynę syntezowaną w wątrobie z fenyloalaniny;
- cysteina syntezowana z metioniny.
Aminokwasy endogenne
Do trzeciej grupy należą aminokwasy endogenne, które organizm może samodzielnie syntezować w wystarczających ilościach. Zalicza się tu:
- glicynę;
- alaninę;
- argininę;
- kwas asparaginowy;
- kwas glutaminowy;
- prolinę;
- hydroksyprolinę;
- serynę.
Aminokwasy te powstają z innych aminokwasów, z produktów przemiany materii czy tłuszczów. Zawsze jednak źródłem muszą być grupy aminowe.
Aminokwasy egzogenne
Poniżej przedstawiono krótki opis dotyczący każdego z aminokwasów.
- lizyna – znajduje się we wszystkich białkach, poza białkiem kukurydzy. W większych ilościach występuje w białkach pochodzenia zwierzęcego. Jej obecność jest konieczna do prawidłowego wzrostu i rozwoju chrząstki stawowej, syntezy nukleotydów oraz laktacji. Ponadto bierze udział w wytwarzaniu hormonów, enzymów, przeciwciał;
- leucyna i izoleucyna – są to aminokwasy rozgałęzione, które występują w wielu białkach, zwłaszcza mleka i kukurydzy. Są metabolizowane przez tkanki pozawątrobowe;
- metionina – to aminokwas siarkowy. W dużych ilościach występuje w białku jaja, mleka i twarogu. Ochrania komórki wątrobowe i jest konieczny do wzrostu. Obecność metioniny jest niezbędna do syntezy ważnych substancji, takich jak cholina czy kreatyna;
- fenyloalanina – w organizmie przekształca się w procesie utleniania w tyrozynę. Znajduje się w małych ilościach we wszystkich białkach;
- treonina – w małych ilościach występuje powszechnie we wszystkich białkach;
- tryptofan – w największych ilościach znajduje się w białkach zbóż. Pełni ważne funkcje, ponieważ bierze udział w biosyntezie witaminy PP, rozmnażaniu i laktacji;
- walina – to aminokwas rozgałęziony. W znacznych ilościach jest obecny w siemieniu lnianym.
Aminokwasy półegzogenne
- tyrozyna – w niewielkich ilościach znajduje się we wszystkich białkach. Jest niezbędna do produkcji hormonów tarczycy, rdzenia nadnerczy i ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto stanowi substrat melanin, czyli barwników występujących w organizmie człowieka;
- histydyna – przydzielenie histydyny do którejkolwiek z grup to sprawa sporna. Jest bowiem niezbędna dla młodych organizmów w okresie rozwoju i wzrostu, jednak u dorosłych jej syntezowane przez organizm ilości pokrywają zapotrzebowanie. Pełni ważne funkcje, ponieważ z niej powstaje histamina działająca na układ nerwowy;
- cysteina – zalicza się ją do aminokwasów siarkowych. Jest substratem do produkcji tauryny, która po połączeniu z kwasem cholowym występuje w żółci.
Aminokwasy endogenne
- glicyna – odgrywa istotną rolę w syntezie hemoglobiny. Bierze także udział w syntezie związków purynowych i pirymidynowych wchodzących w skład kwasów nukleinowych. Występuje we wszystkich białkach, jednak w największej ilości w elastynie i kolagenie;
- alanina – występuje we wszystkich białkach. Zalicza się ją do aminokwasów glukogennych, ponieważ przenosi reszty węglowe z mięśni do wątroby, gdzie służą one do syntezy glukozy;
- arginina – występuje głównie w białkach jąder. Ponadto wspiera czynność układu immunologicznego, sprawność fizyczną i funkcję przysadki mózgowej;
- kwas asparaginowy – występuje zwłaszcza w białkach roślinnych. Bierze udział we wzmacnianiu układu odpornościowego i usuwaniu amoniaku z organizmu;
- asparagina – to główny składnik białek zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych. Jest amidem kwasu asparaginowego;
- kwas glutaminowy – występuje zwłaszcza w białkach roślinnych. Jest niezbędny w procesach metabolicznych zachodzących w układzie nerwowym oraz zmniejsza zmęczenie;
- glutamina – stanowi materiał energetyczny dla enterocytów zlokalizowanych w błonie śluzowej jelit. Ponadto jest substratem w biosyntezie limfocytów i makrofagów;
- prolina i hydroksyprolina – występują w białkach tkanki łącznej. Szczególnie hydroksyprolina jest ważnym składnikiem kolagenu;
- seryna – bierze udział w syntezie substancji purynowych i pirymidynowych. Wykazano również, że posiada właściwości zmniejszające ból.
Polecane produkty:
|
Spirulina w tabletkach – 100% naturalna
Spirulina platensis, którą Państwu oferujemy to 100% naturalna, słodkowodna alga o wysokiej zawartości składników odżywczych. Codziennie spożywana dostarcza organizmowi niezbędne substancje wpływające na sprawne funkcjonowanie układów w ciele człowieka. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ciborowska H., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
- Drywień M., Dźwigała J., Staszewska-Skurczyńska M., Znaczenie aminokwasów rozgałęzionych w żywieniu człowieka oraz profilaktyce i przebiegu niektórych chorób, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 3/2013.
