Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe to alifatyczne monokarboksylowe kwasy o nierozgałęzionych łańcuchach węglowych i wzorze ogólnym R-COOH. Mogą być nasycone i nienasycone. Zwłaszcza te drugie są pożądane w diecie każdego człowieka, stanowiąc wręcz niezbędny składnik do zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia. Kwasy tłuszczowe znajdują się powszechnie w ogólnodostępnych produktach spożywczych. Można je również suplementować.

Kwasy tłuszczowe – charakterystyka

Kwasy tłuszczowe to związki chemiczne o wzorze ogólnym R-COOH, gdzie R oznacza prosty łańcuch węglowodorowy o długości przynajmniej 3 atomów węgla, natomiast COOH jest grupą karboksylową zlokalizowaną na końcu tego łańcucha. To alifatyczne kwasy o prostym łańcuchu i parzystej liczbie atomów węgla w cząsteczce. Zazwyczaj zawierają od 4 do 26 atomów węgla. W zależności od długości łańcucha można zaś wyróżnić:

• kwasy krótkołańcuchowe (do 6 atomów węgla);
• kwasy średniołańcuchowe i kwasy długołańcuchowe (przynajmniej 12 atomów węgla).

Kwasy tłuszczowe dzieli się również ze względu na występowanie wiązań podwójnych w cząsteczce na nasycone i nienasycone.

Kwasy tłuszczowe nasycone

Brak podwójnych wiązań w łańcuchu węglowym jest charakterystyczny dla nasyconych kwasów tłuszczowych. W warunkach normalnych są zazwyczaj białymi ciałami stałymi, choć stan ich skupienia zależy głównie od ilości atomów węgla w cząsteczce. Przykłady tych związków:

• kwas masłowy;
• kwas laurynowy;
• kwas palmitynowy;
• kwas arachidowy;
• kwas stearynowy.

Występują one w produktach zwierzęcego pochodzenia (takich jak mięso, podroby, nabiał, smalec, łój) oraz w niektórych olejach roślinnych (olej kokosowy i olej palmowy). Ich głównym źródłem w diecie Polaków jest jednak mięso i nabiał. Spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych w odpowiednich ilościach nie jest niebezpieczne – znacznie groźniejsze staje się spożywanie przekształconych kwasów nasyconych, czyli tzw. Trans. Jeśli jednak człowiek spożywa nadmierną ich ilość, wzrasta ryzyko cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, depresji, otyłości i innych chorób przewlekłych.

Kwasy tłuszczowe nienasycone

Nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) zawierają jedno (monoenowe kwasy) lub więcej wiązań podwójnych. Wyróżnia się kwasy Omega 3 (n-3), Omega 6 (n-6) i Omega 9 (n-9), przy czym symbol „n” oznacza miejsce występowania pierwszego wiązania podwójnego, licząc od końcowego atomu węgla. Do grona kwasów Omega 3 zaliczamy przede wszystkim:

• kwas linolenowy (ALA);
• kwas eikozapentaenowy (EPA);
• kwas dokozaheksaenowy (DHA).

Są one niezbędne w diecie każdego człowieka już od etapu życia płodowego, aż do śmierci. Wspierają przewodnictwo nerwowe, wpływają na pamięć, budują niemal wszystkie komórki organizmu (będąc składnikiem ich błon fosfolipidowych), a także wzmacniają serce. Są niezbędne dla produkcji i biodostępności witamin, a także uczestniczą w przemianach metabolicznych, syntezie hormonów, a nawet w trawieniu. Ich niedobór w diecie oddziałuje na wszystkie układy organizmu w krótkim czasie, dodatkowo zwiększając ryzyko groźnych chorób przewlekłych. Ich źródłami w diecie są przede wszystkim oleje roślinne, ryby, owoce morza, orzechy, nasiona, żółtka jaj oraz siemię lniane. Kwasami Omega 6 są przede wszystkim:

• kwas linolowy;
• kwas arachidonowy;
• kwas gamma-linolenowy.

Także one są niezbędne w diecie i uzupełniają działanie Omega 3, należy jednak pamiętać, aby ich podaż była niższa niż Omega 3. Zaleca się spożycie obu kwasów w stosunku od 1:2 do 1:5, z przewagą dla kwasów tłuszczowych Omega 3. Omega 9 zalicza się do grona NNKT warunkowo, gdyż ustrój człowieka jest w stanie samodzielnie go syntetyzować, pod warunkiem właściwej podaży Omega 3 i Omega 6 w diecie. Głównym przedstawicielem tej rodziny jest kwas oleinowy.

Kwasy tłuszczowe Trans

Izomery trans powstają pod wpływem działania różnych czynników fizycznych lub chemicznych, m.in. podczas procesów modyfikacji tłuszczów w przemyśle spożywczym. Przykładem jest choćby reakcja katalitycznego uwodornienia olejów roślinnych, podczas której zachodzi konwersja izomerów cis w trans. Niestety w większości przypadków nie jest to pożądana sytuacja – tłuszcze trans niekorzystnie oddziałują na organizm człowieka, zaburzając funkcje licznych układów organizmu, przyczyniając się do rozwoju wielu chorób oraz wpływając negatywnie na ekspresję genów człowieka. W warunkach naturalnych izomery trans powstają w żołądku przeżuwaczy w reakcji enzymatycznej. Naturalnym źródłem kwasów tłuszczowych izomerii trans są produkty mleczarskie i mięsne.

Olej z czarnuszki Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Cichosz G., Czeczot H., Kwasy tłuszczowe izomerii Trans w diecie człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2/2012.
2. Wilczyńska A., Kwasy tłuszczowe w diecie człowieka a jego funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne, Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2012.