Lizyna to organiczny związek chemiczny należący do grona aminokwasów białkowych i jednocześnie aminokwasów egzogennych (których synteza nie odbywa się w organizmie człowieka, dlatego należy dostarczać je wraz z dietą lub suplementacją). Pełni w organizmie człowieka niezwykle istotne funkcje, m.in. uczestniczy w procesach metabolicznych oraz wzmacnia układ sercowo-naczyniowy.
Lizyna – charakterystyka
Lizyna to aminokwas polarny o wzorze sumarycznym C6H14N2O2 i masie molowej 146,19 g/mol. Zawiera zasadowy łańcuch boczny, który w pH komórki ma ładunek dodatni. Wchodzi w skład białek wiążących ujemnie naładowane cząsteczki kwasów nukleinowych, takich jak histony. Na skalę przemysłową najczęściej otrzymuje się ją z kaprolaktamu – innego organicznego związku chemicznego.
Ciekawostką jest, że lizynę określa się w odniesieniu do białka roślinnego występującego w produktach zbożowych jako aminokwas ograniczający. Przykładowo, ryż zawiera niewielką ilość tego aminokwasu, dlatego białko w tym produkcie ma niską wartość biologiczną (nie zawiera pełnej puli egzogennych aminokwasów w odpowiednich ilościach) właśnie z powodu niewielkiej ilości lizyny. W konsekwencji tego dieta wegańska oparta na produktach zbożowych, z pominięciem nasion strączkowych (nieco bogatszych w lizynę), może przyczyniać się do niedoboru omawianego aminokwasu.
Źródła lizyny
Za najbogatsze źródła lizyny uznaje się przede wszystkim:
- mleko;
- mięso wołowe i jagnięce;
- jajka;
- kakao;
- czerwoną fasolę;
- zielony groszek;
- kaszę gryczaną;
- natkę pietruszki;
- ryby;
- sery żółte i twarogowe;
- produkty sojowe;
- pełnoziarniste pieczywo.
Największe ilości znajdziemy jednak głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, dlatego weganie i wegetarianie są szczególnie narażeni na ewentualne niedobory.
Lizyna – funkcje
Lizyna jest kluczowym składnikiem niezbędnym do wzrostu, naprawy tkanek, gojenia się ran i produkcji związków takich jak: hormony, enzymy i przeciwciała. Jest potrzebna do prawidłowego tworzenia się kośćca u dzieci. Ponadto pomaga wchłaniać wapń i utrzymuje prawidłową równowagę azotową u osób dorosłych. Lizyna przyspiesza tworzenie kolagenu, wspólnie z witaminą C, a także odpowiada za regenerację tkanek. Wykazano, że zwiększa wchłanianie wapnia, jest ważnym składnikiem keratyny oraz stanowi prekursor karnityny. Wpływa na dobre samopoczucie i odpowiada za wysoki poziom codziennej energii.
Jej odpowiedni poziom w organizmie ma znaczenie przede wszystkim dla osób po zabiegach chirurgicznych i urazach sportowych. Stymuluje bowiem budowę białek mięśniowych. Ostatnio udowodniono, że aminokwas ten zwalcza wirusa opryszczki. L-lizyna może skutecznie zwalczać infekcje i zapobiegać ich nawrotom. Suplementy diety zawierające ten aminokwas mogą także skutecznie łagodzić skutki ostrego zatrucia alkoholem.
Niedawno w Syrii przeprowadzono ciekawe badanie, które wykazało, że spożywanie przez 3 miesiące wzbogacanych w lizynę produktów z pszenicy (pszenica jest naturalnie uboga w ten aminokwas) wpłynęło na niższą produkcję kortyzolu (hormonu stresu) wskutek reakcji na stresową sytuację w przypadku kobiet. Zaobserwowano dodatkowo mniejsze pobudzenie współczulnego układu nerwowego mierzone na podstawie przewodnictwa skóry u mężczyzn.
Lizyna – suplementy
L-lizyna znajdująca się w suplementach diety występuje w wolnej postaci i pozyskiwana jest w procesie bakteryjnej fermentacji glukozy, najczęściej pochodzącej z kukurydzy. Takie produkty polecane są przede wszystkim weganom i wegetarianom, seniorom, a także osobom, które z różnych względów chcą uzupełnić dietę o lizynę. Przykładem są choćby sportowcy, którym zależy na szybszej regeneracji mięśni, a także osoby, którym zależy na dodatkowym wsparciu mięśnia sercowego.
Niedobór lizyny
Niedobór lizyny może wywołać anemię i dawać objawy takie jak m.in.: przekrwione oczy, zaburzenia enzymatyczne, nadmierne wypadanie włosów, problemy z koncentracją, drażliwość, spadek poziomu energii, przewlekłe zmęczenie, brak apetytu, zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu układu rozrodczego, upośledzenie tempa wzrostu i utrata masy ciała bez konkretnej, medycznej przyczyny.
Polecane produkty:
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku od bioalgi to sproszkowana, 100% alga Spirulina platensis. Doświadczenie i wieloletnie badania sprawiły, że otrzymany produkt jest nie tylko w pełni naturalny, ale również wysokiej jakości i zawiera wysokie stężenie składników odżywczy Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Polanowski A., Laboratorium z biochemii dla studentów biologii, biotechnologii i ochrony środowiska, Wrocław 2014.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Solomons T., Fryhle C., Snyder S., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.
