Bakterie to bardzo szerokie grono mikroorganizmów, które wywołują zarówno negatywne, jak i pozytywne reakcje w organizmie człowieka i w środowisku naturalnym. Bakterie dobroczynne wspierają odporność i zdrowie człowieka, są składnikiem gleby oraz żywności. Z kolei te chorobotwórcze stanowią przyczynę rozmaitych, często poważnych chorób. Można je zwalczać za pomocą antybiotykoterapii.
Bakterie – charakterystyka
Bakterie to organizmy jednokomórkowe, prokariotyczne, osiągające wielkość w zakresie 1-10 μm. Najmniejsze mają rozmiary rzędu 0,2 μm (np. Chlamydia pneumoniae), największe natomiast sięgają około 750 μm (np. Thiomargarita namibiensis). Należy wiedzieć, że istnieją nie tylko bakterie chorobotwórcze. Wiele rodzajów tych mikroorganizmów pełni korzystną rolę w przyrodzie, np. rozkłada martwe szczątki roślin i zwierząt. Z kolei bakterie probiotyczne tworzą mikroflorę jelitową człowieka, dzięki czemu możliwe jest zachowanie zdrowia (zwłaszcza w zakresie trawienia i odporności).
Pod względem kształtu wyróżniamy bakterie:
- kuliste np. ziarniaki, ziarenkowce (Staphylococcus, Neisseria);
- cylindryczne np. pałeczki, laseczki (Fusobacterium, Borrelia, Helicobacter);
- skręcone cylindry np. krętki, śrubowce, przecinkowce (krętek blady);
- inne np. pleomorficzne.
Z kolei biorąc pod uwagę strukturę ściany komórkowej, wyróżniamy bakterie:
- Gram-dodatnie;
- Gram-ujemne;
- kwasooporne.
Inny podział obejmuje bakterie tlenowe i beztlenowe, w zależności od ich możliwości do przeżycia w środowisku. Bakterie tlenowe rosną wyłącznie w obecności tlenu atmosferycznego, oddychają więc tlenowo. Przeciwnie bakterie beztlenowe, które oddychają beztlenowo i nie potrzebują do wzrostu obecności tlenu. Tlen jest wręcz dla nich zabójczy.
Korzystne bakterie
Korzystne bakterie występują zarówno w organizmie człowieka, jak i w całym środowisku naturalnym. Przykładem są choćby bakterie jelitowe kwasu mlekowego, takie jak Lactobacillus i Bifidobacterium. Chronią one organizm gospodarza przed działaniem bakterii chorobotwórczych, wspomagają trawienie, poprawiają układ odpornościowy. Bakterie znajdziemy również na powierzchni skóry, zaś w przypadku kobiet spora ich ilość znajduje się w pochwie, dzięki czemu możliwe jest utrzymanie niskiego pH w tym miejscu.
Z kolei w środowisku naturalnym szczególnie duże znaczenie dla żyzności gleby mają bakterie wiążące wolny azot, np. Rhizobium (żyją one w symbiozie z roślinami bobowatymi), a także Azotobacter i Clostridium. Wzbogacają one glebę w azot pobierany z powietrza, dzięki czemu rośliny mogą wzrastać. Bakterie stosuje się także w gastronomii. Przykładowo, niektóre szczepy ziarniaków wykorzystuje się w produkcji serów typu cheddar, zaś naturalna żywność probiotyczna (kefiry, maślanki, zsiadłe mleko) nie powstałyby gdyby nie dobroczynne bakterie kwasu mlekowego.
Chorobotwórcze bakterie
Bakterie chorobotwórcze posiadają zdolność do adhezji (łączenia się) do komórek gospodarza, a więc z łatwością przylegają do jego błon śluzowych, a następnie kolonizują je i rozprzestrzeniają się, wywołując rozmaite choroby. Może to następować w sposób bierny (przenikanie przez uszkodzone tkanki) lub aktywny (za pomocą enzymów uszkadzających tkanki). Ponadto bakterie mają zdolność do syntezy egzotoksyn. Przykładem jest bakter Helicobacter pylori, która jako jedna z nielicznych wykazuje odporność na bardzo kwaśne środowisko panujące w żołądku człowieka. Ma zdolność przetrwania w tak niekorzystnych warunkach dzięki produkcji ureazy rozkładającej występujący w soku żołądkowym mocznik na amoniak i dwutlenek węgla. Przykłady chorób bakteryjnych:
- borelioza;
- rzeżączka;
- błonica;
- angina;
- zapalenie płuc;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- sepsa;
- bakteryjne infekcje układu moczowego, np. zapalenie pęcherza moczowego;
- liszajec zakaźny;
- gorączka reumatyczna;
- ropnica;
- bruceloza;
- wąglik;
- choroba kociego pazura;
- dżuma;
- promienica.
Wszelkie choroby bakteryjne leczy się przede wszystkim antybiotykami. W niektórych przypadkach konieczne bywa wykonanie antybiogramu, aby jak najlepiej dopasować antybiotyk do patogenów.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Babicki M., Pokorna-Kałwak D., Jak skutecznie i bezpiecznie leczyć infekcje bakteryjne dróg oddechowych u dzieci?, Lekarz POZ, 5/2022.
- Dżygóra W., Bakterie jako patogeny człowieka, Jelenia Góra 2020.
- Naporowski P., Witkowska D., Lewandowicz-Uszyńska A., Gamian A., Zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze towarzyszące pierwotnym niedoborom odporności manifestacją zaburzeń procesów immunologicznych, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72/2018.
