Stan zapalny stanowi niezwykle istotny element wrodzonej odpowiedzi immunologicznej. Jego najważniejszą rolą jest wywołanie reakcji obronnej, która ma za zadanie usunięcie z naszego ustroju czynnika stanowiącego zagrożenie. Stan zapalny – ze względu na przebieg – możemy podzielić na ostry i przewlekły. Choć w większości przypadków jest to zjawisko korzystne, w przebiegu niektórych chorób ma charakter patologiczny.
Charakterystyka stanu zapalnego
Zapalenie ma charakter miejscowej, złożonej reakcji na substancje obce (np. bakterie) bądź substancje produkowane przez organizm. Na stan zapalny składają się reakcje, w których początkowo udział biorą cytokiny, granulocyty obojętnochłonne, cząsteczki adhezyjne, układ dopełniacza oraz immunoglobuliny G. Kluczową rolę na początku odgrywa również PAF – substancja o silnym działaniu prozapalnym. Następnie do reakcji dołączają monocyty i limfocyty. W rejonie objętym stanem zapalnym następuje poszerzenie tętniczek i zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych. Jeżeli stan zapalny lokalizuje się w obrębie skóry lub bezpośrednio pod nią, pojawiają się:
- obrzęk;
- zaczerwienienie;
- zwiększenie wrażliwości tkanek na dotyk;
- bolesność tej okolicy.
Czynniki wywołujące stan zapalny dzielimy na:
- fizyczne – np. promieniowanie jonizujące, pole magnetyczne, fale ultradźwiękowe;
- chemiczne – np. kwasy, zasady;
- biologiczne – np. bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, egzotoksyny, endotoksyny.
Należy wiedzieć, że cytokiny produkowane w odpowiedzi na zapalenie i inne urazy wywołują również odpowiedź ogólną ustroju. Obejmuje ona zmianę osoczowego stężenia białek ostrej fazy, określanych jako białka, których stężenie po urazie wzrasta lub spada o co najmniej 25%. Wiele z nich produkowanych jest w wątrobie.
Ostry i przewlekły stan zapalny
Ostry stan zapalny jest procesem gwałtownym i samoograniczającym się. Trwa zwykle kilka dni i po usunięciu przyczyny zanika bez większych szkód dla organizmu. Może jednak dojść do takiej sytuacji, w której czynnik inicjujący zapalenie nie może zostać usunięty z ustroju. Wówczas ostry stan zapalny przekształca się w przewlekły, co jest zjawiskiem patologicznym. Proces ten może trwać miesiącami, a nawet latami, prowadząc do nieustannej stymulacji układu odpornościowego, produkcji cytokin prozapalnych oraz niszczenia tkanek w miejscu, którym toczy się proces zapalny. Obserwujemy to w przebiegu chorób takich jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów;
- łuszczycowe zapalenie stawów;
- łojotokowe zapalenie skóry;
- atopowe zapalenie skóry;
- trądzik różowaty;
- zespół Sjogrena;
- alergie;
- celiakia;
- zespół jelita drażliwego;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- choroba Leśniowskiego-Crohna;
- nowotwory;
- miażdżyca.
I wiele innych. Zwykle są to choroby z autoagresji.
Fizjologiczny stan zapalny
Niekiedy obserwuje się tzw. zjawisko fizjologicznego stanu zapalnego. Może mieć ono podłoże hormonalne, np. w przypadku kobiet niedobór progesteronu powoduje stan zapalny podścieliska łącznotkankowego podczas miesiączkowania. Taki fizjologiczny proces ma miejsce także podczas zagnieżdżania się blastocysty. Komórki błony śluzowej macicy produkują tzw. chemokiny, które wiążą się z odpowiednimi receptorami i aktywują integryny. Blastocysta wsuwa się pod komórki nabłonka śluzówki macicy i inicjuje stan zapalny.
Znaczenie stanu zapalnego
Proces zapalny wykazuje wiele powiązań z innymi zjawiskami patofizjologicznymi o charakterze sprzężeń zwrotnych i autoregulacji. Ma charakter polietiologiczny, w związku z czym odpowiedź ustroju jest wyjątkowo różnorodna. W większości przypadków zapalenie to korzystna dla organizmu reakcja obronna, ukierunkowana na usunięcie lub zniszczenie patogenu chorobotwórczego znajdującego się w organizmie. Celem jest też zlikwidowanie komórek dotkniętych zwyrodnieniem i martwicą po pierwotnym uszkodzeniu. Wraz z upływem czasu następuje proces gojenia zupełnego lub częściowego, np. poprzez wytworzenie tkanki łącznej.
Podsumowując, umiarkowany odczyn zapalny jest korzystny dla organizmu, ponieważ prowadzi do hamowania krwawienia powstałego wskutek urazu, usuwania produktów martwiczych, wydalania egzotoksyn i endotoksyn, jak również przywraca homeostazę ustroju.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kuzior K., Gorczyca W., Odruch zapalny jako przykład współzależności pomiędzy układem odpornościowym i nerwowym, Chemistry, Environment, Biotechnology, XIV/2010.
- Całkosiński I., Dobrzyński M., Całkosińska M., Seweryn E., Bronowicka-Szydełko A., Dzierzba K., Ceremuga I., Gamian A., Charakterystyka odczynu zapalnego, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 63/2009.
- Madej J., Zapalenie – przekroczenie kompetencji obronnych, Medycyna Weterynaryjna, 66/2010.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
