Naturalne opioidy to takie związki chemiczne, które można zaliczyć do substancji o silnym działaniu przeciwbólowym (tzw. leków opioidowych) i które są produkowane w organizmie człowieka. Zaliczamy do nich: kodeinę, morfinę, oripawinę, pseudomorfinę, tebainę.
Kodeina
Kodeina to metylowa pochodna morfiny, organiczny związek chemiczny zaliczany do grona alkaloidów fenantrenowych. Posiada wzór sumaryczny C18H21NO3 i masę molową 299,36 g/mol. Wywiera silnie depresyjne działanie w stosunku do ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza działanie przeciwbólowe, choć może też wywołać senność, euforię, niewrażliwość na przykre doznania. Okres działania kodeiny wykorzystywanej we współczesnym lecznictwie wynosi od 2 do 6 godzin. Warto wiedzieć, że znacznie rzadziej od morfiny prowadzi do uzależnienia, zazwyczaj po dłuższym i częstszym podawaniu. Leki na bazie kodeiny wykorzystuje się głównie w terapii bólu o nasileniu umiarkowanym, który nie ustępuje po leczeniu lekami zawierającymi w swoim składzie tylko jedną substancję czynną.
Do półsyntetycznych pochodnych kodeiny zalicza się oksykodon oraz dihydrokodeinę. Dihydrokodeina działa przeciwkaszlowo i 3-krotnie silniej przeciwbólowo niż kodeina, z kolei oksykodon działa silniej niż morfina.
Morfina
Morfina stanowi silny lek przeciwbólowy z grupy czystych agonistów receptorów opioidowych. Bardzo szybko wchłania się po podaniu podskórnym, dożylnym oraz domięśniowym. Posiada wzór sumaryczny C17H19NO3 i masę molową 285,34 g/mol. Głównym źródłem morfiny jest opium, czyli wysuszony sok maku lekarskiego. Morfina hamuje przewodnictwo bólu w rdzeniu kręgowym poprzez blokowanie dróg zstępujących, które nasilają jego intensywność. Dodatkowo działa bezpośrednio w mózgu, obejmując ośrodki odpowiedzialne za czucie. Dobrze poznanymi skutkami ubocznymi długotrwałego stosowania omawianego leku są tolerancja i fizyczne uzależnienie. Wówczas po odstawieniu podawanej dotychczas dawki pojawiają się objawy abstynencyjne.
Do półsyntetycznych pochodnych morfiny zalicza się hydromorfon, oksymorfon oraz dioninę. Hydromorfon działa blisko 7,5 razy silniej niż morfina, zaś najsłabszy efekt przeciwbólowy wykazuje dionina. Do półsyntetycznych pochodnych morfiny należy również heroinę, jednak ze względu na silne właściwości uzależniające nie znalazła zastosowania w lecznictwie.
Oripawina
Organiczny związek chemiczny z grupy opiatów o wzorze sumarycznym C18H19NO3 i masie molowej 297,35 g/mol. Jest głównym metabolitem tebainy. Pomimo potwierdzonych i silnych właściwości znieczulających zbliżonych do morfiny, oripawina rzadko jest stosowana w lecznictwie ze względu na wysoką toksyczność i niski indeks terapeutyczny. Ciekawostką jest, że omawiany związek w Polsce uznawany jest za środek odurzający, a jego posiadanie jest nielegalne. Grozi za to znaczna kara.
Pseudomorfina
Pseudomorfina jest nieaktywnym, naturalnym produktem dimeryzacji cząsteczki morfiny w tandemie, a zatem powszechnym zanieczyszczeniem w stężeniach morfiny. Posiada wzór sumaryczny C34H36N2O6 i masę molową 568.670 g·mol-1. Nie ma większego znaczenia medycznego, dlatego rzadko kiedy bardziej szczegółowo omawia się jej wykorzystanie czy działanie.
Tebaina
Tebaina jest związkiem zaliczanym do alkaloidów, a w opium występuje w ilości około 1%. To eter dwumetylowy morfiny o wzorze sumarycznym C19H21NO3 i masie molowej 311,36 g/mol. Wykazuje słabe działanie narkotyczne, w przeciwieństwie do innych opiatów określa się je wręcz bardziej jako stymulujące niż depresyjne. Dlatego też nie znajduje szerokiego zastosowania w medycynie, nie jest też wykorzystywany jako narkotyk przez osoby uzależnione. Tebaina ma znaczenie w przemyśle farmaceutycznym, ponieważ z jej dodatkiem pozyskać można inne opiaty, np. kodeinę czy etorfinę.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Przewłocka B., Podstawowe mechanizmy działania przeciwbólowego opioidów, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 2/2017.
- Krajnik M., Żylicz Z., Mechanizmy działania przeciwbólowego opioidów, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
- Kruszyńska A., Słowińska-Srzednicka J., Wpływ opioidów na układ endokrynny, Postępy Nauk Medycznych, 12/2017.
- Babuśka-Roczniak M., Roczniak W., Morfina w ratownictwie medycznym, Na Ratunek, 5/2012.
