Opioidy (inaczej: opioidowe leki przeciwbólowe) charakteryzują się silnym działaniem zarówno ośrodkowym, jak i obwodowym, dlatego stosuje się je w przypadkach, gdy inne lekarstwa nie pomagają, np. u pacjentów z chorobami przewlekłymi. Przyjmowane długotrwale mogą prowadzić do uzależnienia, dlatego dostępne są wyłącznie na receptę.
Opioidy – działanie
Receptory opioidowe rozlokowane są z różną gęstością w ośrodkowym układzie nerwowym i na obwodzie. Najwięcej znaleźć ich można w układzie limbicznym, wzgórzu, podwzgórzu, prążkowiu, tworze siatkowatym oraz istocie galaretowatej rdzenia kręgowego. Wyróżnia się 3 główne typy receptorów opioidowych: μ, δ oraz κ (kappa). Pobudzenie receptora μ prowadzi do wystąpienia m.in.:
- efektu analgetycznego i przeciwkaszlowego;
- depresji oddechowej;
- euforii;
- zaparć;
- bradykardii (zwolnienia akcji mięśnia sercowego).
Działanie na receptor κ wywołuje efekt przeciwbólowy, zwężenie źrenic i sedację, natomiast stymulacja receptora δ powoduje dysforię oraz omamy. W medycynie ceni się zwłaszcza oddziaływanie na receptory opioidowe związane ze zmniejszaniem lub całkowitą eliminacją bólu.
Opioidowe leki przeciwbólowe są egzogennymi substancjami, łączącymi się w sposób agonistyczny z jednym lub kilkoma typami receptorów opioidowych wymienionych wyżej. Należy zawsze pamiętać, że pobudzenie receptorów wiąże się z działaniem nie tylko przeciwbólowym, ale także depresyjnym na ośrodek oddechowy. U niektórych pacjentów obserwuje się zaburzenia krążeniowo-naczyniowe i psychiczne. Dlatego stosowanie opioidów powinno być przemyślane, stosowane jako ostateczność i zawsze po konsultacji z lekarzem.
Podsumowując, opioidy działają zarówno stymulująco, jak i hamująco na różne funkcje ludzkiego organizmu. Pobudzają one nerw błędny, chemoreceptory, ośrodek okulomotoryczny, układ antynocyceptywny, mięsień gładki w przewodzie pokarmowym i drogach moczowych. Z drugiej strony opioidy obniżają odczuwanie bólu, czujność, odruch kaszlu, a także przyczyniają się do zaburzeń oddychania.
Czym są opioidy?
Opioidy są silnym lekami przeciwbólowymi znajdującymi zastosowanie w chronicznym bólu. Najczęściej wykorzystywanymi w medycynie są:
- kodeina;
- morfina;
- endorfina;
- fentanyl;
- pentazocyna;
- buprenorfina;
- metadon.
Takich substancji jest jednak znacznie więcej. Dzieli się je na:
- opioidy endogenne;
- opioidy egzogenne.
Opioidy endogenne mogą być samodzielnie produkowane przez organizm człowieka, dlatego zaliczyć je można do grona substancji naturalnych. Przykładem naturalnych opioidów są właśnie: endorfina, morfina czy kodeina. W ostatnich latach rozgłos zdobył fentanyl – silny opioid syntetyczny oddziałujący zwłaszcza na ośrodkowy układ nerwowy. Silnie wiąże się z białkami osocza, głównie z albuminą, ponieważ aż w 80%. Niestety bywa wykorzystywany jako narkotyk. Uważa się, że fentanyle obecne w europejskiej czarnej strefie pochodzą zarówno z produkcji przemysłu narkotykowego, jak i nielegalnego obrotu wyrobami medycznymi.
Opioidy – wskazania
Podstawowe wskazania do stosowania opioidów obejmują:
- silne bóle pooperacyjne;
- silne bóle pourazowe;
- zaawansowana choroba zwyrodnieniowa stawów;
- RZS – reumatoidalne zapalenie stawów;
- choroba nowotworowa zwłaszcza w stanie terminalnym.
Dodatkowo działanie trankwilizujące (porażające układ nerwowy) opioidów wykorzystuje się w przypadku zawału serca oraz ostrego obrzęku płuc. Niektóre opioidy podaje się pacjentom w przebiegu terapii uzależnienia od narkotyków. Tego typu leki przepisuje się zwłaszcza wtedy, gdy inne preparaty przeciwbólowe nie przynoszą oczekiwanego rezultatu terapeutycznego.
Opioidy – czy są bezpieczne?
Przyjmowanie opioidów może wiązać się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, zwłaszcza jeśli stosuje się je przewlekle (przez dłuższy czas). Najgroźniejszym powikłaniem jest depresja ośrodka oddechowego, do grona najczęściej występujących działań niepożądanych należą jednak:
- zaparcia;
- spadek libido;
- nudności i wymioty;
- zaburzenia oddychania;
- świąd skóry;
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Nierzadko stwierdza się też uzależnienie od opioidów.
Polecane produkty:
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina platensis, którą Państwu oferujemy to 100% naturalna, słodkowodna alga o wysokiej zawartości składników odżywczych. Codziennie spożywana dostarcza organizmowi niezbędne substancje wpływające na sprawne funkcjonowanie układów w ciele człowieka. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Przewłocka B., Podstawowe mechanizmy działania przeciwbólowego opioidów, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 2/2017.
- Krajnik M., Żylicz Z., Mechanizmy działania przeciwbólowego opioidów, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
- Kruszyńska A., Słowińska-Srzednicka J., Wpływ opioidów na układ endokrynny, Postępy Nauk Medycznych, 12/2017.
- Zawadzki M., Nowak K., Fentanyl i jego pochodne jako grupa nowych substancji psychoaktywnych (dopalaczy), Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 547-556.
