Antygen to związek wykazujący immunogenność (zdolność do wywoływania przeciw sobie swoistej odpowiedzi immunologicznej), a także antygenowość (zdolność do swoistego łączenia się z immunoglobulinami i receptorami limfocytów T). Innymi słowy, antygenami nazywamy substancje, których obecność w ustroju człowieka stymuluje jego układ odpornościowy do produkcji przeciwciał.
Antygen – charakterystyka
Wyróżniamy antygeny obce oraz własne. W przypadku niektórych antygenów wielkocząsteczkowych, w ich obrębie można znaleźć wiele fragmentów wiązanych przez przeciwciała BCR i TCR. Ich nazwa to epitopy lub determinanty antygenowe. Epitopy obecne w jednej cząsteczce mogą być takie same lub różne. Antygeny zawierające wiele epitopów nazywamy poliwalentnymi. Innymi słowy, jeden antygen może posiadać wiele epitopów (np. insulina, która ma ich aż 115).
Choć antygeny wykazują immunogenność i antygenowość, istnieją związki wyłącznie o właściwościach antygenowych. Nazywa je się haptenami (mogą być to związki chemiczne, np. niektóre leki). Immunogenność zyskują dopiero po połączeniu się z nośnikiem, którym może być cząsteczka białka. W odpowiedzi na hapten połączony z nośnikiem, limfocyty B rozpoznają hapten, zaś limfocyty T nośnik białkowy.
Antygeny indukujące produkcję przeciwciał można podzielić na grasiczozależne oraz grasiczoniezależne. W pierwszym przypadku limfocyty B potrzebują „pomocy” ze strony limfocytów T pomocniczych. Z kolei odpowiedź na antygeny grasiczoniezależne nie wymaga udziału limfocytów T.
Antygen grupy krwi
Przykładem własnych antygenów są choćby antygeny determinujące grupy krwi. Każdy człowiek posiada własną grupę krwi, która jest niezmienna przez całe jego życie. Antygeny w tym przypadku lokalizują się w błonach komórkowych krwinek czerwonych (erytrocytów), natomiast w osoczu krwi znajdują się naturalne przeciwciała przeciwko antygenom erytrocytów. Ich rodzaj określa grupę krwi. Odkryto około 400 antygenów grupowych krwinek czerwonych, z czego kluczowe znaczenie w medycynie mają:
- A;
- B;
- AB;
- 0.
Przykładowo, jeśli u danego człowieka na powierzchni krwinek czerwonych znajduje się antygen A, można mieć pewność, że w osoczu tej osoby znajdują się naturalne przeciwciało anty-B, czyli beta. Natomiast u człowieka z grupą krwi B (więc antygenem B na powierzchni erytrocytów) w osoczu znajdować się będą przeciwciała naturalne anty-A, czyli alfa. Bez względu na podział grup krwi wyróżnia się dodatkowo układ Rh:
- Rh-dodatni (Rh+);
- Rh-ujemny (Rh-).
Na powierzchni krwinek czerwonych osób z grupą krwi Rh+ lokalizuje się antygen D, z kolei u osób z grupą krwi Rh- nie ma tego antygenu. Antygen D odgrywa kluczową rolę w konflikcie serologicznym pomiędzy Rh-ujemną matką, a Rh-dodatnim płodem.
Antygeny w przebiegu chorób
Antygenami mogą być również całe wirusy, bakterie lub ich produkty (toksyny, białka, polisacharydy). Warto wiedzieć, że pewne ilości antygenów patogenów wykorzystuje się do produkcji szczepionek. Na przykładzie wirusów, antygeny powstają w trakcie ich replikacji (powielania). Są charakterystyczne dla danego rodzaju wirusa, a gdy ten przedostanie się do organizmu człowieka, może być szybko rozpoznawany przez układ immunologiczny jako obcy, konieczny do zlikwidowania. Dochodzi do wzmożonej produkcji przeciwciał oraz innych komórek immunologicznych, po czym następuje kilkuetapowy proces walki z patogenami. Mogą pojawić się objawy takie jak gorączka, dreszcze, bóle mięśniowe, osłabienie i wiele innych. Test antygenowy jest w stanie wykryć wirusa jeszcze przed wystąpieniem objawów, co głównie praktykowano podczas zakażeń koronawirusem.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Gołąb J., Lasek W., Jakóbisiak M., Stokłosa T., Immunologia, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2017.
