Azot

Azot (łac. nitrogenium, symbol: N) jest jednym z najważniejszych i najpowszechniej występujących w środowisku naturalnym pierwiastków chemicznych. Posiada liczbę atomową 7 i należy do grupy azotowców w układzie okresowym pierwiastków. Odkryto go bardzo dawno, ponieważ już w 1772 roku. To podstawowy składnik powietrza (około 78% jego objętości) oraz wielu różnych bardziej złożonych związków chemicznych. Ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich organizmów żywych.

Azot – charakterystyka

Azot (symbol chemiczny: N) to pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej wynoszącej 7, należący do grupy okresowej 15 (azotowce). Jest pierwiastkiem niemetalicznym, występującym w środowisku naturalnym w znacznej większości w formie dwuatomowych cząsteczek N2. To właśnie one tworzą aż 78% objętości powietrza atmosferycznego. Masa atomowa tego pierwiastka wynosi 14,0067 u, a w temperaturze pokojowej jest on gazem. Nie ma zapachu, smaku, jest przeźroczysty, słabo rozpuszcza się w wodzie.

Pod względem chemicznym azot tworzy mocne wiązanie potrójne w cząsteczce N₂, w związku z czym jest bardzo trwały i mało reaktywny. Może jednak tworzyć związki chemiczne w stopniach utlenienia od –3 do +5. Ciekawostką jest, że azot nie podtrzymuje spalania – jest gazem duszącym (nie jest toksyczny, jednak wypiera tlen i tym samym gasi płomień ognia).

Gdzie występuje azot?

Azot należy do grona najczęściej występujących pierwiastków na świecie. Aż 78% azotu znaleźć można w powietrzu, którym oddychamy każdego dnia. Znajduje się on również w glebie (jako składnik azotanów i azotynów), wodzie, skałach oraz organizmach żywych, w tym w organizmie każdego człowieka. To właśnie azot występuje w aminokwasach, oligopeptydach, białkach budujących każdą tkankę ludzką, jak również w łańcuchach DNA i RNA oraz w cząsteczkach ATP (energia cząsteczkowa) niezbędnych do przeprowadzania niemal każdej reakcji biochemicznej.

Zastosowanie azotu

Azot ma kluczowe znaczenie nie tylko dla podtrzymania życia na planecie, ale również w wielu dziedzinach przemysłu. Jest składnikiem nawozów (np. azotanów, azotynów), materiałów wybuchowych, chemikaliów, wykorzystuje się go w produkcji amoniaku w procesie Habera–Boscha. Stosuje się go też do wypełniania opakowań żywności, przy czym zastępuje on tlen i tym samym przedłuża trwałość produktów spożywczych. W formie ciekłej (tzw. ciekły azot) stosowany jest do zamrażania i chłodzenia żywności, a także w fizjoterapii czy innych dziedzinach medycyny do przeprowadzania prostych zabiegów. Azot zapobiega utlenianiu metalu w trakcie wyżarzania lub spiekania, natomiast proces azotowania stali polega na utwardzaniu powierzchni metalu za pomocą azotu i też znajduje szerokie zastosowanie.

Azot w organizmie człowieka

Omawiany pierwiastek odgrywa kluczową rolę w organizmie każdego człowieka, choć sam gazowy azot (pojedyncza cząsteczka N₂) nie jest bezpośrednio wykorzystywany przez ludzkie ciało. Musi być składnikiem innych związków chemicznych i cząsteczek. Przykładowo azot:

• buduje aminokwasy, które z kolei są integralnym elementem białek, podstawowych materiałów budulcowych wszystkich niemalże tkanek (mięśnie, kości, ścięgna, naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne, skóra). Podstawowym białkiem zawierającym w sobie azot jest kolagen;
• uczestniczy w tworzeniu DNA i RNA, które są podstawą dziedziczenia i regeneracji komórek;
• jako tlenek azotu wpływa na rozszerzanie naczyń krwionośnych, poprawia krążenie i wspiera funkcje układu sercowo-naczyniowego;
• reguluje metabolizm.

Naturalnym źródłem azotu w żywności są produkty bogate w białko, takie jak mięso, ryby, nabiał, rośliny strączkowe i orzechy.

Kolagen do picia Kolagen do picia w proszku to naturalny suplement diety o smaku porzeczkowym. Opatentowana formuła Peptiplus sprawia, że biodostępność w organizmie jest na bardzo wysokim poziomie. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Weller M., Overton T., Rourke J., Armstrong F., Chemia nieorganiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2024.
2. Staszewski Z., Azot w glebie i jego wpływ na środowisko, Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska, 4/2011.