Endocytoza to rodzaj transportu pęcherzykowego, który polega na pobieraniu przez komórki eukariotyczne związków rozpuszczonych lub zawieszonych w roztworach wodnych. Efektem jest przedostanie się dużych cząsteczek do wnętrza komórek. Przykładami endocytozy są: pinocytoza, endocytoza receptorowa i fagocytoza.
Endocytoza – na czym polega?
Podczas endocytozy błona komórkowa wpukla się, a formowane pęcherzyki są mniejsze niż w przypadku innych zjawisk. To specjalistyczny proces pobierania przez komórkę eukariotyczną z otaczającego środowiska niewielkich ilości płynu zawierającego rozpuszczone w nim substancje lub makrocząsteczki takie jak bakterie lub fragmenty obumarłych komórek. Wchłaniają się one do cytoplazmy, wcześniej przedostając się do pęcherzyków lub wakuol. Tworzenie wakuol i pęcherzyków wiąże się wprawdzie z ubytkiem części błony komórkowej, jest on jednak szybko rekompensowany w trakcie egzocytozy.
Poniżej przedstawione zostały szczegółowo poszczególne rodzaje endocytozy.
Fagocytoza
W jej przebiegu większe fragmenty obcych komórek lub mikroorganizmy zostają otoczone błoną komórkową, po czym następuje wciąganie ich do wnętrza komórki, gdzie tworzą wakuolę. Lizosomy zawierające rozmaite enzymy oddziałują na wakuole, trawiąc fragmenty i cząsteczki znajdujące się w ich wnętrzu. Zostają one uwolnione do cytoplazmy, gdzie mogą zostać wykorzystane lub gdzie zostają poddawane eliminacji.
Pinocytoza
Cząsteczki związków chemicznych przyczepiają się do zewnętrznej powierzchni błony komórkowej. W tym miejscu błona komórkowa ulega zagłębieniu i powoduje wytworzenie się wakuoli. Następnie cząsteczki są trawione przez enzymy lizosomalne, a produkty końcowe hydrolizy przechodzą do cytoplazmy. Wszystko odbywa się na zasadach takich jak przy fagocytozie.
Różnica między fagocytozą a pinocytozą jest taka, że dzięki temu drugiemu procesowi do wnętrza komórki przedostają się duże cząsteczki, np. białka, które w warunkach fizjologicznych nie wykazują zdolności przenikania przez błonę komórkową.
Endocytoza związana z receptorem
Zachodzi w obrębie tzw. dołeczków odkrytych, które znajdują się w różnych miejscach na błonie komórkowej. Stanowią zagłębienia zawierające sporą ilość białek. Ligandy dostarczane do komórki wiążą się z receptorami błonowymi, po czym kompleks receptor-ligand wędruje wzdłuż powierzchni komórki, aż napotka dołeczek okryty. Wówczas błona komórkowa tworzy wpuklenie, które odłącza się od błony komórkowej i przekształca w pęcherzyk cytoplazmatyczny. W takiej postaci przechodzi do wnętrza komórki.
Znaczenie endocytozy
Endocytoza jest istotnym rodzajem transportu w prawidłowym funkcjonowaniu komórek, a więc i całego organizmu. Dzięki niej w sposób aktywny do komórki mogą przedostać się różnego rodzaju substancje, m.in. hormony białkowe, czynniki wzrostu, jony metali czy związki odżywcze. Także patogeny chorobotwórcze mogą być transportowane do komórek, dzięki czemu dochodzi do ich zlikwidowania. Fagocytoza jest natomiast sposobem odżywiania się pierwotniaków, choć pełni także kluczową rolę w organizmach wielokomórkowych.
Endocytoza a egzocytoza
Oba procesy odnoszą się do transportu, jednak są procesami odwrotnymi. W trakcie endocytozy cząsteczki i substancje przenoszą się z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do wnętrza komórek, natomiast w przebiegu egzocytozy wydostają się z komórki na zewnątrz. Egzocytoza polega na produkcji pęcherzyków i ich transporcie z przedziałów błonowych takich jak aparat Golgiego czy siateczka śródplazmatyczna. Przykładem egzocytozy w organizmie człowieka jest produkcja śluzu przez komórki kubkowe jelita cienkiego.
Polecane produkty:
|
Koenzym Q10 naturalny
Koenzym Q10 bioalgi to wysokiej jakości, naturalny suplement diety. Innowacją jest wyjątkowo wysoka biodostępność (wchłanialność). Jest ona aż 500 procent wyższa niż w przypadku jakiegokolwiek, konwencjonalnego koenzymu Q10. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
