Kurkuma to bylina z rodziny imbirowatych, zwana także ostryżem długim. Uprawia się ją w obszarze okołorównikowym, przede wszystkim ze względu na walory smakowe. Kurkuma stanowi często wykorzystywaną przyprawę o barwie żółtopomarańczowej.
Kurkum – skład
Do czynników biologicznie aktywnych, którym kurkuma zawdzięcza swoje właściwości zdrowotne oraz kolor zalicza się kurkuminoidy. To grupa substancji, do których należą:
- kurkumina;
- demetoksykurkumina;
- bis-demetoksykurkumina.
Do pozostałych składników kłącza kurkumy, z którego pozyskuje się przyprawę należą:
- węglowodany, głównie skrobia (nawet do 70%);
- białko (do 6%);
- tłuszcze (do 5%);
- wapń, żelazo, potas, sód;
- tiamina, ryboflawina, niacyna i kwas askorbinowy.
O przyjemnym aromacie kurkumy świadczy obecność olejków eterycznych. Ich zawartość szacuje się na poziomie od 2 do 7%.
Kurkuma – właściwości
Wszelkie właściwości zdrowotne roślina ta zawdzięcza przede wszystkim kurkuminie. Do leczniczego działania przyprawy zalicza się działanie:
- antynowotworowe – zapobieganie przerzutom zmian nowotworowych, hamowanie proliferacji i aktywacja apoptozy. Wykazano, że kurkumę można potencjalnie wykorzystać jako środek w leczeniu raka żołądka, jednak konieczne są dalsze badania w tym kierunku;
- pobudzanie wydzielania żółci;
- hepatoochronne – właściwości ochronne kurkumy na przykładzie wątroby wynikają głównie z jej działania przeciwutleniającego. Działanie to zapobiega ponadto tworzeniu się nadtlenków lipidów. Substancje te inicjują niszczenie DNA komórkowego;
- przeciwzapalne – hamowanie stanu zapalnego;
- przeciwmutagenne;
- cytoochronne;
- przeciwwrzodowe.
Kurkuma wpływa korzystnie podczas leczenia wielu chorób narządu wzroku, jak np.:
- zespołu suchego oka;
- zapalenia spojówek;
- jaskry;
- retinopatii niedokrwiennej.
Dzieje się tak, ponieważ substancje obecne w roślinie powodują częściowe hamowanie neuronalne i naczyniowe uszkodzenia oczu w trakcie stresu oksydacyjnego, niedokrwienia i w czasie trwania chorób zapalnych oczu.
Na koniec należy wspomnieć, że kurkumina obecna w kłączu wykazuje działanie neuroprotekcyjne w chorobie Alzheimera. Schorzenie to jest jedną z najczęstszych przyczyn otępienia i demencji u osób starszych. Ze względu na brak możliwości jednoznacznego określenia przyczyny schorzenia i co się z tym wiąże, niemożność wprowadzenia leczenia przyczynowego, zalicza się je do jednych z poważniejszych zagrożeń we współczesnym społeczeństwie.
Kurkuma w gastronomii
Kurkuma jest bardzo często stosowaną przyprawą, nie tylko ze względu na walory smakowe. Dodaje się ją do potraw celem uzyskania pomarańczowego zabarwienia, np. ciast. Stosowana jest także jako substancja konserwująca (określona na rynku symbolem E100). Najbardziej znaną mieszanką przypraw na bazie kurkumy jest curry, popularna przyprawa kuchni indyjskiej i azjatyckiej.
Ponadto komitet ekspertów FAO i WHO do spraw dodatków do żywności określił dzienne dopuszczalne spożycie kurkuminy. Znajduje się ono na poziomie do 3 mg/kg masy ciała na dobę. Wykazano jednak w wielu badaniach, że kurkumina w nieco większych dawkach także nie powoduje skutków ubocznych. Szczególną ostrożność podczas spożywania kurkumy należy zachować w przypadku choroby wrzodowej, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, gdyż roślina ma działanie żółciopędne. W znacznie większych dawkach niż zalecane, może powodować podrażnienie błony śluzowej układu pokarmowego.
Kurkuma w kosmetologii
Kurkumę można spotkać w składzie niektórych kosmetyków, znacznie częściej stosuje się ją jednak celem przygotowywania domowych kosmetyków. Ceni się jej korzystny wpływ na stan skóry. Jako maseczka domowej roboty dobrze odżywia skórę, likwiduje trądzik i stany zapalne oraz zmniejsza oznaki starzenia. Skóra staje się pełna blasku oraz poprawia się jej koloryt. W przypadku domowych kosmetyków należy jednak zachować ostrożność, ponieważ kurkuma ze względu na swój intensywny kolor może barwić cerę.
Bibliografia
- Wierońska J., Kurkuma – roślinne panaceum, Wszechświat, 4-6/2017.
- Kania M., Baraniak J., Właściwości lecznicze roślin przyprawowych na przykładzie ostryżu długiego, Postępy Fitoterapii, 2/2015.
- Przybylska S., Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2/2015.
