Narkolepsja to dość częsta choroba zaliczana do grona hipersomnii pochodzenia ośrodkowego. Uważa się, że wywołuje ją niedobór hipokretyny, neuropeptydu syntezowanego przez komórki nerwowe bocznego podwzgórza. Narkolepsją nazywa się występowanie nadmiernej senności w ciągu dnia, katapleksji i zaburzeń związanych bezpośrednio z fazą snu REM. Diagnostyką i leczeniem problemu może zająć się neurolog.
Narkolepsja – przyczyny
Dokładne przyczyny narkolepsji wciąż nie zostały poznane. Uważa się jednak, że największy udział w tym ma niedobór hipokretyny. Neurony wydzielające ten neuropeptyd znajdują się w największych ilościach w bocznej i tylnej części podwzgórza. Unerwiają liczne obszary mózgu, w tym odpowiedzialne za utrzymanie stanu czuwania i snu oraz rytmu okołodobowego. Wyraźnie obniżony poziom hipokretyny w płynie mózgowo-rdzeniowym obserwuje się u ponad 90% pacjentów z katapleksją i zaledwie u około 25% przypadków narkolepsji bez katapleksji. Niedobór hipokretyny może natomiast wynikać z reakcji autoimmunologicznych, których podłoże nie jest znane.
Narkolepsja – objawy
Podstawowym objawem w przebiegu narkolepsji jest napadowa nadmierna senność w ciągu dnia, często kończąca się zaśnięciem. Drzemki występują nawet kilkukrotnie w ciągu dnia, są krótkie (maksymalnie do 15 minut) i dają uczucie wypoczęcia na kilka kolejnych godzin. To podstawowa różnica między innymi rodzajami hipersomnii, w których drzemki trwają nawet do kilku godzin, a pacjent po wybudzeniu się dalej odczuwa zmęczenie.
Kolejnym kluczowym objawem narkolepsji jest katapleksja. Dolegliwość ta polega na nagłym spadku napięcia mięśniowego mięśni posturalnych, czego przyczyną najczęściej jest nagła sytuacja emocjonalna (np. śmiech, przestraszenie się). Typowym przejawem katapleksji jest spontaniczne opadnięcie głowy, żuchwy, ugięcie kolan. Pojedynczy epizod może trwać do kilku minut, a częstotliwość występowania zależy od wielu czynników. Nie należy mylić katapleksji z omdleniem.
Znacznie rzadziej obserwowanymi objawami katapleksji są:
- halucynacje;
- paraliż przysenny;
- innego rodzaju zaburzenia snu, np. upośledzenie oddychania podczas spania czy odruchowe poruszanie kończynami.
Narkolepsja znacznie pogarsza jakość życia codziennego, zwłaszcza w kontekście pracy zawodowej oraz relacji interpersonalnych.
Narkolepsja – diagnostyka
Pełnoobjawowa narkolepsja, w której przebiegu występuje także katapleksja, jest bardzo łatwa do rozpoznania już na podstawie samych objawów klinicznych. Znacznie większe trudności sprawia rozpoznanie problemu wyłącznie na podstawie nadmiernej senności w ciągu dnia, bez towarzyszącej katapleksji. Wówczas w pierwszej kolejności należy wykluczyć inne możliwe przyczyny senności, zwykle różnego rodzaju choroby neurologiczne. Uzupełnieniem diagnostyki może być polisomnografia – technika badania i rejestrowania kluczowych procesów zachodzących w ludzkim organizmie w czasie snu. Nie jest jednak obowiązkowa.
Narkolepsja – leczenie
Nie ma złotego standardu leczenia pacjentów z narkolepsją, każdy przypadek rozważany jest indywidualnie. Podstawą leczenia praktycznie zawsze jest jednak modyfikacja nawyków dnia codziennego i dbanie o higienę snu. Taka rutyna polega głównie na przestrzeganiu, aby czas nocnego odpoczynku wynosił przynajmniej 7 godzin oraz aby w ciągu dnia odbyć 2-3 planowane drzemki o długości 15 minut. Uzupełnieniem w przypadku wielu pacjentów jest starannie dobrana farmakoterapia. Lekiem pierwszego wyboru jest przeważnie modafinil, pobudzający receptory adrenergiczne alfa-1 oraz hamujący wychwyt zwrotny dopaminy, natomiast lekiem drugiego wyboru jest metylofenidat.
Uzupełniająco stosuje się różnego rodzaju metody, m.in.:
- hipnozę;
- tlenoterapię;
- suplementację (żeń-szeń, koenzym Q10, witamina D).
Leczenie w większości przypadków jest skuteczne i zapewnia oczekiwane rezultaty. Nieco trudniejsze wyzwanie stoi przed pacjentami z innymi, współtowarzyszącymi chorobami, np. padaczką. Powinni oni znajdować się w stałym kontakcie z lekarzem neurologiem.
Polecane produkty:
|
Koenzym Q10 naturalny
Koenzym Q10 bioalgi to wysokiej jakości, naturalny suplement diety. Innowacją jest wyjątkowo wysoka biodostępność (wchłanialność). Jest ona aż 500 procent wyższa niż w przypadku jakiegokolwiek, konwencjonalnego koenzymu Q10. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Quinnell T., Narkolepsja, samoistna nadmierna senność i pokrewne schorzenia, Medycyna po Dyplomie, 5/2012.
- Jakubiak G., Kamiński P., Pitolisant jako pierwsza realizacja kliniczna nowej koncepcji leczenia narkolepsji, Farmacja Współczesna, 2017; 10: 187-192.
- Wierzbicka A., Wichniak A., Jernajczyk W., Narkolepsja – czy poznaliśmy wszystkie tajemnice choroby?, Problemy Nauk Biologicznych, 2/2014.
