Wosk pszczeli to substancja tłuszczowa produkowana i wydzielana w postaci płynnej przez gruczoły woskowe pszczoły miodnej. Składa się głównie z estrów wyższych kwasów tłuszczowych i alkoholi, choć w składzie znaleźć można także niewielkie ilości węglowodorów, kwasów i innych substancji. Produkt ma wszechstronne zastosowanie i wykazuje właściwości lecznicze.
Wosk pszczeli – charakterystyka
Pszczoły robotnice produkują wosk pszczeli w gruczołach woskowych znajdujących się na brzusznej stronie odwłoka. Służy on przede wszystkim do budowy plastrów pszczelich, tzw. węzy, w których magazynowany jest miód i pierzga. Otrzymanie wosku do celów użytkowych odbywa się bezpośrednio w pasiekach lub w zakładzie przetwórczym. Wosk pasieczny nazywany jest woskiem żółtym. Poddaje się go zabiegom oczyszczania i wybielania, w efekcie otrzymując wosk biały. Obydwa różnią się między sobą składem, zapachem i barwą. W wosku pszczelim żółtym, pasiecznym, znaleźć można m.in.:
- estry alkoholi i kwasów tłuszczowych – do 72% (palmitynian mirycylu, cerotynian mirycylu);
- wolne kwasy tłuszczowe nasycone do 12,5% (cerotylowy, melisynowy, psyliowy, lignocerynowy);
- nienasycone kwasy tłuszczowe do 2,0%;
- nasycone i nienasycone węglowodory do 10,0% (heptakozan, nonakozan, hentriakontan);
- wolne alkohole tłuszczowe (mirycylowy i cetylowy);
- fitosterole;
- karotenoidy;
- flawonoidy (chryzyna).
Ciekawostką jest, że 1 g wosku pszczelego wystarcza na zbudowanie 20 cm2 plastra. Wykorzystanie wosku pszczelego sięga czasów starożytnych. Wówczas wykorzystywano go do mumifikacji zwłok, wyrobu świec, budowy łodzi, wykonywania odlewów metalowych czy jako środek wiążący do farb. Pierwsze wzmianki o wosku pszczelim i handlu nim datują się na 181 lat przed Chrystusem. Natomiast w średniowiecznej Europie stanowił jednostkę płatniczą w handlu i służył do opłacania podatków.
Wosk pszczeli – rodzaje
Właściwości mechaniczne wosku pszczelego zależą od gatunku wosku, a więc od tego, które pszczoły go produkują. Przykładowo wosk pochodzący od pszczół gatunku Apis dorsata L. jest sztywniejszy i ma większą granicę plastyczności niż wosk pochodzący od pszczół gatunku Apis mellifera L. i Apis cerana L. Z kolei wosk pszczół gatunku Apis andreniformis L. wykazuje największą sztywność i wytrzymałość. Wpływ na te właściwości wosku pszczelego ma umiejscowienie gniazd poszczególnych gatunków.
Wosk pszczeli – zastosowanie
Wosk pszczeli jest substancją wyjątkowo bezpieczną w użytkowaniu przez człowieka. Nie wykazuje działania drażniącego czy komedogennego. Jest szeroko stosowany w nowoczesnych kosmetykach i w produktach do makijażu jako zagęstnik, emolient, emulgator. W produkcji kosmetyków wosk pszczeli wykorzystuje się jako modyfikator reologii w stężeniach:
- 1-3% w przypadku kremów i maści;
- 1-10% w kosmetykach do włosów;
- 6-12% w balsamach do ciała;
- 6-20% w tuszach do rzęs i cieniach do powiek;
- do 35% w dezodorantach i antyperspirantach w sztyfcie;
- do 50% w kosmetykach do depilacji zbędnego owłosienia.
Wosk pszczeli docenia od lat również przemysł chemiczny, produkujący różnego rodzaju pasty do podłóg i nabłyszczacze. Wykazuje on duże właściwości nabłyszczające, a przy tym jest całkowicie naturalny.
Wosk pszczeli w medycynie niekonwencjonalnej
Powszechnie wosk pszczeli stosuje się w medycynie niekonwencjonalnej (medycynie alternatywnej). Przykładem takiego zastosowania jest choćby konchowanie (świecowanie) uszu. To metoda leczenia z wykorzystaniem świec ręcznie robionych z wosku pszczelego oraz czystej, niebielonej bawełny. Niektórzy dodają do nich propolis i stosują różne zioła. Konchowanie uszu poprawia ukrwienie tych narządów, wzmacnia reakcje obronne, wyrównuje ciśnienie w jamach obocznych ucha środkowego, dezynfekuje.
Wosk pszczeli ma właściwości przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe. Bardzo dobre efekty jego działania odnotowano w leczeniu trudno gojących się ran, owrzodzeń, odmrożeń i przy zapaleniu szpiku kostnego. Pomaga w leczeniu stanów zapalnych górnych dróg oddechowych, m.in. zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i gardła, zapaleniu języka i migdałków podniebiennych oraz w celu wzmocnienia dziąseł i zębów (żując plaster wosku). Okłady z wosku pszczelego i propolisu (10:1) dają pozytywne rezultaty w terapii zwyrodnień stawów i schorzeń narządu ruchu, np. korzonków nerwowych. Ciekawostką jest, że ostatnimi czasy z wosku pszczelego wykonuje się odpromienniki i ekrany, które mają rzekomo niwelować negatywne skutki promieniowania urządzeń elektrycznych. Wymagane są jednak dalsze badania w tym kierunku.
Z wosku pszczelego tworzy się również świece, których palenie ma wpływać na poprawę samopoczucia, zwiększenie energii i lepszy sen. Uważa się, że takie świece mogą być naturalnym afrodyzjakiem. Ich przyjemny zapach oddziałuje pozytywnie na stany zapalne dróg oddechowych oraz wspiera organizm przy dusznościach astmatycznych.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Barszcz W., Wojciechowska K., Zastosowanie produktów pszczelich w kosmetologii i dermatologii, Aesthetic Cosmetology and Medicine, 4/2022.
- Goik U., Goik T., Załęska I., Właściwości wosku pszczelego i jego zastosowanie w kosmetyce i kosmetologii, Kosmetologia Estetyczna, 6/2016.
- Rykowski D., Wilde J., Siuda M., Obrzędy, zwyczaje i leczenie niekonwencjonalne związane z woskiem pszczelim, Humanistyka i Przyrodoznawstwo, 9/2003.
