Alergeny to inaczej wszystkie antygeny zewnątrzpochodne, które po przedostaniu się do organizmu człowieka wywołują nadmierną reakcję układu immunologicznego (reakcję uczuleniową). Takie związki mogą znajdować się w pożywieniu, powietrzu, a nawet w przedmiotach, których dotykamy każdego dnia. Przyczyny alergii nie są znane, dlatego zalicza się je do grona chorób autoimmunologicznych.
Alergeny – charakterystyka
Zgodnie ze skróconą definicją, alergenami są antygeny wywołujące alergię. Mogą nimi być (najczęściej) białka, węglowodany oraz wszelkie inne substancje o niskiej masie cząsteczkowej, czyli tzw. hapteny (np. izocyjaniany). Uważa się, że wielkość cząsteczek alergenów determinuje ich immunogenność, czyli zdolność wywoływania swoistej odpowiedzi odpornościowej. Reakcja układu immunologicznego wywoływana przez te związki może przebiegać w sposób zależny od IgE oraz niezależny od IgE. Wyróżniamy następujące rodzaje alergenów:
- alergie wziewne – zawieszone w powietrzu, przedostające się do organizmu podczas oddychania;
- alergie pokarmowe – najczęściej są substancjami o budowie białkowej, zawarte w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego, przedostają się do organizmu podczas jedzenia;
- alergie kontaktowe – znajdujące się w różnego rodzaju produktach i surowcach, które nie przedostają się do organizmu (jak np. powietrze czy jedzenie) lecz mają kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.
Odrębną grupą alergenów są te zawarte w lekach oraz w jadzie owadów (np. pszczół). Ze względu na okres ekspozycji na dane alergeny, wyróżniamy związki sezonowe i całoroczne.
Zobacz również: Wysypka alergiczna.
Alergeny – przykłady
Do grona alergenów wziewnych najczęściej wywołujących reakcję obronną organizmu zaliczamy:
- roztocza kurzu domowego;
- dym papierosowy;
- pyłki chwastów, np. babka lancetowata, bylica pospolita;
- sierść, naskórek i wydzieliny zwierząt (zwłaszcza kotów i psów);
- pyłki traw, np. tymotka łąkowa, żyto;
- pyłki drzew i krzewów, np. brzoza, leszczyna, dąb, jesion, wierzba;
- pleśnie.
Z kolei częstymi alergenami pokarmowymi są:
- owoce morza i ryby;
- niektóre owoce (zwłaszcza cytrusy, truskawki, jabłka, banany);
- niektóre warzywa (zwłaszcza pomidory, pietruszka, soja, seler, papryka);
- gorczyca;
- sezam;
- seler;
- jajka;
- czekolada;
- pszenica;
- orzechy;
- mleko krowie.
Alergenami kontaktowymi mogą być:
- nikiel;
- lateks;
- chrom;
- substancje zapachowe zawarte w kosmetykach i perfumach;
- formaldehyd.
Składnikami leków odpowiedzialnymi za alergie są przeważnie:
- penicylina;
- cefalosporyny;
- sulfonamidy;
- kwas acetylosalicylowy;
- składniki niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Takich związków jest jednak znacznie więcej. Ich ostateczna ilość nie została stwierdzona, głównie ze względu na niespecyficzność wywoływania reakcji, jednak sięga ona poziomu tysięcy różnych alergenów.
Mechanizm działania alergenów
Kiedy alergeny przedostają się do organizmu (lub mają kontakt z nim od zewnątrz), limfocyty T rozpoznają je jako obce i szkodliwe, dając sygnał do obrony. Komórki zaczynają produkować przeciwciała (IgE), których zadaniem jest likwidacja alergenów. Zostają one zlikwidowane, jednak w ustroju pozostają tzw. komórki pamięci. Przy każdej kolejnej ekspozycji na alergen dochodzi do szybkiego uruchomienia reakcji obronnych i powstania szeregu przykrych objawów, w skrajnych przypadkach zagrażających życiu.
Przyczyny alergii nie są znane, natomiast wśród czynników ryzyka znajdują się m.in.: dieta matki w trakcie ciąży, rezygnacja z karmienia piersią, cięcie cesarskie, częste przebywanie w zanieczyszczonych pomieszczeniach oraz znaczne osłabienie odporności. Wciąż jednak nie wiadomo, dlaczego alergeny u niektórych osób wywołują negatywną reakcję, zaś dla innych osób są obojętne.
Polecane produkty:
|
Omega 3 – olej roślinny 100% naturalny
Omega 3 od bioalgi to naturalny suplement diety, który uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy zawarte oleju z nasion pachnotki zwyczajnej (Perilla frutescens). Stanowi przede wszystkim źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej, 6/2013.
- Protasiewicz M., Iwaniak A., Alergie pokarmowe i alergeny żywności, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2/2014.
- Krogulska A., Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną, Alergia Astma Immunologia, 21/2016.
- Śpiewak R., Fotoalergie, Postępy Dermatologii i Alergologii, 5/2009.
- Obtułowicz K., Alergologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
