Odruch wymiotny

Odruch wymiotny to rytmiczne, spazmatyczne ruchy przepony i mięśni brzucha, które pojawiają się obok nudności i zazwyczaj prowadzą do wystąpienia wymiotów. Z kolei wymiotami nazywamy gwałtowne wyrzucenie zawartości żołądka przez usta (niekiedy także przez nos). Odruch wymiotny jest przykładem odruchu trzewnego, koordynuje go ośrodkowy układ nerwowy.

Odruch wymiotny

Mechanizm odruchu wymiotnego

Wymioty są podstawowym przykładem odruchu trzewnego, zintegrowanego w rdzeniu przedłużonym. Składowe somatyczne i trzewne tego odruchu następują po sobie, odpowiednio skoordynowane w czasie. Są poprzedzone pojawieniem się objawów takich jak ślinienie i nudności. Sam mechanizm wymiotów został bardzo dobrze poznany:

  • fale antyperystaltyczne opróżniają do żołądka zawartość górnej części jelita cienkiego;
  • głośnia ulega zamknięciu, co zapobiega wciągnięciu wymiocin do tchawicy;
  • oddech zatrzymuje się w środkowej fazie wdechu;
  • mięśnie tłoczni brzusznej kurczą się, a ponieważ klatka piersiowa jest utrzymywana w ustalonej pozycji, skurcz ten zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej;
  • zwieracz odźwiernika żołądka i przełyk rozluźniają się.

Wszystko to prowadzi do uwolnienia zawartości żołądka na zewnątrz. Czynności te kontroluje „ośrodek wymiotny”, znajdujący się w układzie siatkowatym rdzenia przedłużonego na wysokości jąder oliwki.

Co wywołuje odruch wymiotny?

Wymioty najczęściej prowokuje podrażnienie błony śluzowej górnej części przewodu pokarmowego bądź błędny odbiór bodźców przez ośrodki wymiotne, co może mieć podłoże chorobowe. W pierwszym przypadku (co ma miejsce np. podczas bulimii czy prowokowania wymiotów) impulsy z błony śluzowej przenoszone są do ośrodka wymiotnego przez trzewne drogi aferentne, biegnące w nerwach współczulnych i nerwach błędnych. Uważa się, że włókna aferentne mogą dochodzić nawet do układu limbicznego, ponieważ odruch wymiotny występuje także w odpowiedzi na reakcje zabarwione emocjonalnie, np. odrażający widok lub zapach.

W rdzeniu przedłużonym lokalizują się komórki chemoreceptywne, inicjujące wymioty po pobudzeniu ich przez krążące we krwi związki chemiczne. Chemoreceptorowa strefa wyzwalająca odruch wymiotny lokalizuje się na bocznych ścianach komory IV w pobliżu zasuwki. Chemiczne wywoływanie wymiotów ma zwykle charakter fizjologiczny. Patologiczne przyczyny prowokujące wymioty to przede wszystkim:

  • zatrucia pokarmowe;
  • choroby błędnika;
  • choroba lokomocyjna;
  • migrena;
  • nowotwory ośrodkowego układu nerwowego;
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
  • grypa żołądkowa;
  • ostre zapalenie wątroby;
  • chemioterapia;
  • zawał serca;
  • przełom tarczycowy.

I wiele innych. Odruch wymiotny prowokowany jest także zmianami hormonalnymi, np. w przebiegu ciąży.

Jak złagodzić odruch wymiotny?

Odruch wymiotny często jest naturalną reakcją obronną organizmu, dlatego nie zawsze wymagane jest łagodzenie go. Przykładem są choćby zatrucia, podczas których wymioty są wręcz pożądanym zjawiskiem, pozwalającym szybko wydalić z organizmu produkty, które doprowadziły do zatrucia. Jeśli jednak w innych przypadkach chcemy złagodzić odruch wymiotny i zapobiec wymiotom, można sięgnąć po sprawdzone, domowe metody:

  • ziołolecznictwo – picie naparów z mięty, rumianku lub melisy lekarskiej;
  • napary z imbiru, dodawanie imbiru do potraw;
  • regularne przyjmowanie probiotyków;
  • przebywanie w pomieszczeniu o delikatnie przygaszonym świetle i unikanie źródeł hałasu;
  • unikanie gwałtownych ruchów lub szybkiej zmiany pozycji;
  • stosowanie diety lekkostrawnej aż do ustąpienia objawów;
  • odpoczynek w pozycji leżącej, najlepiej z lekko uniesioną poduszką;
  • delikatny masaż brzucha zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Jeśli odruch wymiotny pobudzany jest patologicznie i przewlekle, np. w przebiegu zaburzeń odżywiania, migren lub nerwicy, warto dodatkowo skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Doraźnie można sięgnąć po apteczne preparaty przeciwwymiotne, jednak nie sprawdzą się one na dłuższą metę. Podczas wymiotów należy pamiętać o nawodnieniu organizmu i uzupełnianiu elektrolitów. Dzięki temu uchronimy się przed ewentualnym odwodnieniem i zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej.



Polecane produkty:

Bibliografia

  1. Mokrowiecka A., Małecka-Panas E., Nudności i wymioty, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 6/2010.
  2. Piechal A., Blecharz-Klin K., Leki przeciwwymiotne, Medycyna po Dyplomie, 3/2014.
  3. Leppert W., Łuczak J., Leczenie nudności i wymiotów w zaawansowanej chorobie nowotworowej, Współczesna Onkologia, 7/2003.
  4. Franczak-Young A., Jezierska-Kazberuk M., Niektóre zmiany neuropsychologiczne i somatyczne występujące w bulimii oraz podstawy strategii leczenia somatycznego, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 4/2011.

Może Cię zainteresować

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

0

Twój koszyk jest pusty

Brak produktów w koszyku.