Substancje fotouczulające

Substancje fotouczulające to takie związki chemiczne, które wywołują reakcję fotoalergiczną u osoby predysponowanej – jej podłożem jest nadmierna reakcja układu immunologicznego na określone grupy związków. Jeśli zostaną wprowadzone do organizmu, a następnie ciało danej osoby będzie wystawione na działanie promieniowania słonecznego, dojdzie do wystąpienia różnych dolegliwości.

Reakcja fotoalergiczna – co to jest?

Reakcje fotoalergiczne zawsze mają podłoże immunologiczne, co odróżnia je od reakcji fototoksycznych. Występują pod wpływem substancji uczulającej i promieniowania UV, przy czym tylko niektóre substancje o działaniu fotouczulającym mają tendencję do wywoływania odczynu alergicznego. Mechanizm powstawania takiej reakcji wiąże się z przekształceniem egzogennej substancji w alergen lub w hapten, powstający w reakcji fotochemicznej wymagającej dostarczenia energii z zewnątrz. W tym przypadku taką energią zewnętrzną jest promieniowanie UV.

W konsekwencji działania substancji fotouczulających w ciągu 24-48 godzin po ekspozycji ciała na słońce pojawiają się charakterystyczne, uciążliwe zmiany skórne określane jako fotoalergiczny wyprysk kontaktowy. Przebiegają pod postacią grudek z towarzyszącym świądem skóry, lokalizują się głównie na odsłoniętych częściach ciała.

Zobacz również: Fotoalergeny.

Substancje fotouczulające – przykłady

Wiele różnych substancji może wywoływać reakcję fotouczulającą. Są to zarówno kosmetyki, jak i leki czy substancje pochodzenia roślinnego. Spośród roślin w szczególności należy wymienić następujące:

• Dalia;
• Chryzantema;
• Arnika górska;
• Nawłoć pospolita;
• Słonecznik zwyczajny;
• Rumianek pospolity;
• Stokrotka pospolita;
• Krwawnik pospolity;
• Czosnek;
• Nagietek lekarski;
• Wrotycz;
• Bylica pospolita;
• Cykoria.

W roślinach tych znajdują się m.in. seskwiterpeny laktonowe czy diallilodisiarczek i to właśnie one odpowiadają za uwrażliwianie organizmu na słońce. Wśród leków reakcję fotouczulającą wywoływać mogą:

• pochodne fenotiazyny: chloropromazyna, prometazyna;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): kwasy arylopropionowe (głównie ketoprofen);
• pochodne dibenzocykloheptadienu: amitryptylina.

Pozostałymi substancjami fotouczulającymi są:

• składniki filtrów słonecznych: dibenzoylmetany, benzofenony, pochodne kwasu paraaminobenzoesowego (PABA), cynamoniany;
• środki zapachowe: 6-metylokumaryny, piżmo ambretowe, aldehyd cynamonowy;
• konserwanty: bitionol, diglukonian chlorheksydyny.

Fototoksyczność w odróżnieniu od fotoalergii jest bardziej powszechna i może wystąpić u wszystkich ludzi, którzy są jednocześnie poddani czynnikom fototoksycznym i promieniowaniu UV.

Reakcja fotoalergiczna a reakcja fototoksyczna

Reakcje fotoalergiczne są dość rzadko spotykane, a objawy występują wyłącznie u osób predysponowanych. Mechanizm ich powstawania ma podłoże immunologiczne, a pierwsze dolegliwości pojawiają się w ciągu 24-48 godzin od momentu ekspozycji skóry na słońce, jeśli wcześniej podana była substancja fotouczulająca. Przy reakcji fotoalergicznej nie ma znaczenia dawka słońca czy podanej substancji uczulającej – objawy w postaci zmian wypryskowych i tak się pojawią, głównie w odsłoniętych miejscach ciała, choć często też pod odzieżą.

Z kolei przy reakcji fototoksycznej mechanizm powstawania wiąże się z toksycznością przyjętych substancji, przy czym ogromne znaczenie ma tu dawka światła i wprowadzonej do organizmu substancji fototoksycznej. Objawy pod postacią rumienia, pęcherzy i przebarwień pojawiają się już w ciągu kilku minut (maksymalnie kilku godzin) wyłącznie w odsłoniętych miejscach ciała, nigdy pod odzieżą.

	Spirulina w tabletkach 100% naturalna Spirulina platensis, którą Państwu oferujemy to 100% naturalna, słodkowodna alga o wysokiej zawartości składników odżywczych. Codziennie spożywana dostarcza organizmowi niezbędne substancje wpływające na sprawne funkcjonowanie układów w ciele człowieka. Zobacz więcej...
	Spirulina w proszku 100% naturalna Spirulina w proszku od bioalgi to sproszkowana, 100% alga Spirulina platensis. Doświadczenie i wieloletnie badania sprawiły, że otrzymany produkt jest nie tylko w pełni naturalny, ale również wysokiej jakości i zawiera wysokie stężenie składników odżywczy Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Nikiel A., Przegląd surowców roślinnych o działaniu fotouczulającym i fototoksycznym, Kosmetologia Estetyczna, 3/2017.
2. Jahnz-Różyk K., Gawlik R., Kupczyk M., Alergologia w praktyce klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023.