Koklusz

Koklusz (inaczej: krztusiec, łac. pertussis) to zakaźna choroba układu oddechowego wywołana przez patogenne bakterie. Przebiega z ciężkimi napadami kaszlu i dusznościami. Jest szczególnie niebezpieczna w przypadku małych dzieci, zwłaszcza noworodków i niemowląt, ponieważ może doprowadzić do poważnego niedotlenienia i powikłań wewnątrznarządowych. W Polsce szczepienia na krztusiec są obowiązkowe.

Koklusz – przyczyny

Czynnikiem etiologicznym krztuśca jest Gram-ujemna pałeczka tlenowa B. pertussis wytwarzająca toksynę krztuścową. Człowiek jest jedynym rezerwuarem tych bakterii, a źródłem zakażenia staje się osoba chora (także uprzednio szczepiona, jeśli zachoruje). I nie ma tu znaczenie przebieg choroby – nawet jeśli krztusiec jest skąpoobjawowy, pacjent może zarażać innych. Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) szacuje, że na świecie występuje rocznie 13-15 mln zachorowań na koklusz, które prowadzą do 200-300 tysięcy zgonów.

Wrota zakażenia stanowią górne drogi oddechowe. Do zainfekowania organizmu dochodzi głównie drogą kropelkową, przez wdychanie rozpylonej podczas kaszlu czy kichania wydzieliny z dróg oddechowych chorego. Rzadziej można ulec zakażeniu za pośrednictwem przedmiotów (np. klamek, pościeli, sprzętów) skażonych wydzieliną dróg oddechowych oraz śliną. Okres wylęgania się choroby wynosi średnio 5-21 dni.

Koklusz – objawy

Koklusz przebiega w 3 podstawowych fazach:

• faza nieżytowa – trwa 1-2 tygodnie, a w jej przebiegu pojawia się nieżyt nosa, łzawienie, łagodny suchy kaszel, niewielka gorączka, złe samopoczucie. Etap ten może przypominać zwykłą grypę;
• faza napadowa – trwa 1-6 tygodni, a w jej przebiegu występuje silny napadowy kaszel, wymioty po napadzie kaszlu, sinica, napady bezdechu. To okres najbardziej niebezpieczny i związany z ryzykiem powikłań;
• faza zdrowienia – trwa 2-12 tygodni. Obejmuje stopniowe zmniejszanie się częstotliwości napadów kaszlu i ich nasilenia oraz nadreaktywności dróg oddechowych.

U osób dorosłych nie występują tak charakterystyczne dla dzieci napady kaszlu z zanoszeniem się, częściej natomiast pacjenci skarżą się na kaszel przewlekły. Właśnie z tego względu choroba bywa nazywana „100-dniowym kaszlem”, a najbardziej dokuczliwy jest kaszel nocny. Koklusz u dorosłych ma zwykle długotrwały i dość łagodny przebieg.

Koklusz – diagnostyka

Rozpoznanie kliniczne kokluszu można potwierdzić za pomocą badań mikrobiologicznych lub serologicznych. Standardowym badaniem jest hodowla wymazu z nosogardzieli. Niesie jednak duże ryzyko wyniku fałszywie ujemnego, w szczególności u osób, u których rozpoczęto antybiotykoterapię lub wcześniej zaszczepionych. Bardzo ważny jest też wywiad zdrowotny z pacjentem.

Koklusz – leczenie

W przebiegu kokluszu stosuje się odpowiednio dobraną antybiotykoterapię, zwłaszcza azytromycynę, klarytromycynę, erytromycynę. Jeśli zastosowanie któregoś z wymienionych leków przeciwbakteryjnych z różnych względów nie jest możliwe, alternatywą jest 14-dniowa terapia z użyciem trymetoprimu z sulfametoksazolem. Jednocześnie stosować można doraźne metody objawowe, np. chłodne okłady zwalczające gorączkę, soki z malin i czarnego bzu działające napotnie czy suplementację witaminy C, wzmacniającą odporność organizmu.

Koklusz – szczepienie

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniom na koklusz jest utrzymanie dużego poziomu wyszczepienia wśród dzieci w wieku przedszkolnym, młodzieży i dorosłych. Zgodnie z aktualnym programem szczepień ochronnych obowiązkowe szczepienia przeciwko kokluszowi obejmują 3 dawki szczepienia podstawowego:

• I – dawka główna w pierwszym półroczu życia (od 2. miesiąca życia);
• II – dawka przypominająca między 16. a 18. miesiącem życia;
• III – dawka przypominająca w okolicach 6. roku życia.

Szczepionkę pełnokomórkową (DTPw) można stosować maksymalnie do ukończenia 3. roku życia. Dostępne są wprawdzie szczepionki bezkomórkowe przeznaczone do stosowania w ramach szczepienia podstawowego u małych dzieci, jednak należy za nie zapłacić osobiście (nie są refundowane przez NFZ). W 6. roku życia dzieci otrzymują szczepionkę bezkomórkową DTPa.

Olej z czarnuszki Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Rosłonkiewicz-Wiechowska K., Krztusiec – stara choroba i nowe metody zapobiegania, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, vol 11, no 3, 107-113.
2. Nitsch-Osuch A., Lewtak K., Krztusiec u dorosłych, Lekarz POZ, 5/2022.
3. Nitsch-Osuch A., Krztusiec u młodzieży i dorosłych, Medycyna po Dyplomie, 10/2010.
4. KRZTUSIEC – szczepienia w ramach Programu Szczepień Ochronnych [https://www.gov.pl/web/wsse-wroclaw/krztusiec—szczepienia-w-ramach-programu-szczepien-ochronnych].