Koklusz, znany również pod nazwą krztusiec (łac. pertussis), to zakaźna choroba układu oddechowego wywołana przez patogenne bakterie. Przebiega z ciężkimi napadami kaszlu i dusznościami. Jest szczególnie niebezpieczna w przypadku małych dzieci, zwłaszcza noworodków i niemowląt, ponieważ może doprowadzić do poważnego niedotlenienia i powikłań wewnątrznarządowych. W Polsce szczepienia na krztusiec są obowiązkowe.
Koklusz – przyczyny
Czynnikiem etiologicznym krztuśca jest Gram-ujemna pałeczka tlenowa B. pertussis wytwarzająca toksynę krztuścową. Człowiek jest jedynym rezerwuarem tych bakterii, a źródłem zakażenia staje się osoba chora (także uprzednio szczepiona, jeśli zachoruje). I nie ma tu znaczenie przebieg choroby – nawet jeśli krztusiec jest skąpoobjawowy, pacjent może zarażać innych. Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) szacuje, że na świecie występuje rocznie 13-15 mln zachorowań na koklusz, które prowadzą do 200–300 tysięcy zgonów.
Wrota zakażenia stanowią górne drogi oddechowe. Do zainfekowania organizmu dochodzi głównie drogą kropelkową, przez wdychanie rozpylonej podczas kaszlu czy kichania wydzieliny z dróg oddechowych chorego. Rzadziej można ulec zakażeniu za pośrednictwem przedmiotów (np. klamek, pościeli, sprzętów) skażonych wydzieliną dróg oddechowych oraz śliną. Okres wylęgania się choroby wynosi średnio 5-21 dni.
Koklusz – objawy
Koklusz przebiega w 3 podstawowych fazach:
- nieżytowa – trwa 1-2 tygodnie, a w jej przebiegu pojawia się nieżyt nosa, łzawienie, łagodny suchy kaszel, niewielka gorączka, złe samopoczucie. Etap ten może przypominać zwykłą grypę;
- napadowa – trwa 1-6 tygodni, a w jej przebiegu występuje silny napadowy kaszel, wymioty po napadzie kaszlu, sinica, napady bezdechu. To okres najbardziej niebezpieczny i związany z ryzykiem powikłań;
- zdrowienia – trwa 2-12 tygodni. Obejmuje stopniowe zmniejszanie się częstotliwości napadów kaszlu i ich nasilenia oraz nadreaktywności dróg oddechowych.
U osób dorosłych nie występują tak charakterystyczne dla dzieci napady kaszlu z zanoszeniem się, częściej natomiast pacjenci skarżą się na kaszel przewlekły. Właśnie z tego względu choroba bywa nazywana „100-dniowym kaszlem”, a najbardziej dokuczliwy jest kaszel nocny. Koklusz u dorosłych ma zwykle długotrwały i dość łagodny przebieg.
Koklusz – diagnostyka
Rozpoznanie kliniczne kokluszu można potwierdzić za pomocą badań mikrobiologicznych lub serologicznych. Standardowym badaniem jest hodowla wymazu z nosogardzieli. Niesie jednak duże ryzyko wyniku fałszywie ujemnego, w szczególności u osób, u których rozpoczęto antybiotykoterapię lub wcześniej zaszczepionych. Bardzo ważny jest też wywiad zdrowotny z pacjentem.
Koklusz – leczenie
W przebiegu kokluszu stosuje się odpowiednio dobraną antybiotykoterapię, zwłaszcza azytromycynę, klarytromycynę, erytromycynę. Jeśli zastosowanie któregoś z wymienionych leków przeciwbakteryjnych z różnych względów nie jest możliwe, alternatywą jest 14-dniowa terapia z użyciem trymetoprimu z sulfametoksazolem. Jednocześnie stosować można doraźne metody objawowe, np. chłodne okłady zwalczające gorączkę, soki z malin i czarnego bzu działające napotnie czy suplementację witaminy C, wzmacniającą odporność organizmu.
Koklusz – szczepienie
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniom na koklusz jest utrzymanie dużego poziomu wyszczepienia wśród dzieci w wieku przedszkolnym, młodzieży i dorosłych. Zgodnie z aktualnym programem szczepień ochronnych obowiązkowe szczepienia przeciwko kokluszowi obejmują 3 dawki szczepienia podstawowego:
- I – dawka główna w pierwszym półroczu życia (od 2. miesiąca życia);
- II – dawka przypominająca między 16. a 18. miesiącem życia;
- III – dawka przypominająca w okolicach 6. roku życia.
Szczepionkę pełnokomórkową (DTPw) można stosować maksymalnie do ukończenia 3. roku życia. Dostępne są wprawdzie szczepionki bezkomórkowe przeznaczone do stosowania w ramach szczepienia podstawowego u małych dzieci, jednak należy za nie zapłacić osobiście – nie są refundowane przez NFZ. W 6. roku życia dzieci otrzymują szczepionkę bezkomórkową DTPa.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Rosłonkiewicz- -Wiechowska K., Krztusiec — stara choroba i nowe metody zapobiegania, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, vol 11, no 3, 107–113.
- Nitsch-Osuch A., Lewtak K., Krztusiec u dorosłych, Lekarz POZ, 5/2022.
- Nitsch-Osuch A., Krztusiec u młodzieży i dorosłych, Medycyna po Dyplomie, 10/2010.
- KRZTUSIEC — szczepienia w ramach Programu Szczepień Ochronnych [https://www.gov.pl/web/wsse-wroclaw/krztusiec—szczepienia-w-ramach-programu-szczepien-ochronnych].
