Mannitol

Mannitol to organiczny związek chemiczny będący polihydroksylowym alkoholem cukrowym. Znajduje szerokie zastosowanie w medycynie, jest lekiem m.in. zwiększającym ilość wydalanego moczu i obniżającym ciśnienie. Odkrył go w 1806 roku francuski farmaceuta Joseph Louis Proust.

Charakterystyka mannitolu

Mannitol to polihydroksylowy alkohol cukrowy, występujący w formie 2 enancjomerów, oznaczanych jako D i L. Posiada wzór sumaryczny C₆H₈(OH)₆ (inny zapis: C₆H₁₄O₆) i masę molową 182,17 g/mol. Jest źródłem dobrze przyswajalnego węgla, w związku z czym dodaje się go do podłoży hodowlanych. W medycynie znalazł zastosowanie jako lek moczopędny. Dostępny jest głównie pod postacią płynu do wlewu dożylnego.

Podczas stosowania mannitolu należy monitorować stężenie sodu i potasu we krwi oraz diurezę godzinową. Należy również okresowo sprawdzać czy nie nasila się hipowolemia oraz zastoinowa niewydolność krążenia.

Mannitol – działanie

Mannitol jest związkiem zwiększającym ciśnienie osmotyczne płynu pozakomórkowego oraz obniżającym ciśnienie śródczaszkowe i śródgałkowe. Najczęściej wykorzystuje się go jako lek moczopędny przy:

• zwiększaniu diurezy w profilaktyce i leczeniu fazy skąpomoczu w ostrej niewydolności nerek (jeszcze zanim dojdzie do nieodwracalnych zmian w tych narządach);
• obniżaniu ciśnienia śródczaszkowego i profilaktyce obrzęku mózgu, gdy bariera krew-mózg jest jeszcze nieuszkodzona;
• obniżaniu podwyższonego ciśnienia śródgałkowego, gdy nie jest to możliwe przy wykorzystaniu innych leków;
• przyspieszaniu usuwania wydalanych przez nerki substancji toksycznych, np. w przebiegu zatruć.

Mannitol z krwi jest transportowany do kanalików nerkowych, gdzie ulega filtracji kłębuszkowej. Miejscem działania tego związku jest kanalik bliższy i pętla Henlego nefronu. Lek nie wywiera wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych. Brak jest danych dotyczących jego wpływu na przebieg ciąży. Możliwe jest więc stosowanie mannitolu u kobiet ciężarnych, jednak ze względów bezpieczeństwa tylko w określonych przypadkach.

Działanie mannitolu opiera się również na uwalnianiu prostaglandyn E2 raz prostacykliny, wzroście klirensu mioglobiny, fosforanów i kwasu moczowego. Działa jako zmiatacz wolnych rodników i tym samym obniża stres oksydacyjny. W ostatnich latach zaobserwowano, że mannitol obniża lepkość wydzieliny dróg oddechowych w płucach i ułatwia jej usuwanie. Dlatego lek można stosować w terapii niektórych chorób oddechowych.

Mannitol – przeciwwskazania

Głównymi przeciwwskazaniami do przyjmowania mannitolu są:

• uczulenie na ten związek;
• zaawansowana niewydolność nerek przebiegająca z bezmoczem;
• objawy zastoju w krążeniu płucnym;
• obrzęk płuc;
• krwawienia śródczaszkowe z wyjątkiem krwawień podczas kraniotomii;
• znacznego stopnia odwodnienie.

Leku nie podaje się również w sytuacjach, w których obserwuje się nasilenie objawów choroby po jego przyjęciu.

Mannitol – skutki uboczne

Do najczęściej występujących skutków ubocznych stosowania mannitolu zaliczamy bóle głowy, suchość w jamie ustnej, wzmożone pragnienie, nudności oraz nieżyt nosa. Niektórzy pacjenci skarżą się na ból ramion oraz bóle w klatce piersiowej, przypominające ból dławicowy.

Przyjęcie większej ilości mannitolu w krótkim czasie może powodować obrzęk płuc, niewydolność serca oraz nadmierny wzrost objętości płynów w naczyniach krwionośnych. Jeśli natomiast lek stosuje się przez dłuższy czas, nawet w niewielkich ilościach, wzrasta ryzyko zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Zwłaszcza w odniesieniu do sodu, potasu i chlorków. Obniżenie poziomu tych elektrolitów w skrajnym przypadku może doprowadzić nawet do hipotonii ortostatycznej, częstoskurczu, porażenia mięśni oraz atonii przewodu pokarmowego.

Olej z czarnuszki Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Herman Z., Kostowski W., Farmakologia – podstawy farmakoterapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
2. Korbut R., Farmakologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.