Saponiny to zróżnicowana pod względem chemicznym grupa metabolitów wtórnych, szeroko rozpowszechnionych zwłaszcza w świecie roślin. Od wielu lat mówi się o ich terapeutycznych właściwościach i korzystnym wpływie na organizm człowieka, dlatego są wartościowym składnikiem codziennej diety. Są również wykorzystywane w ziołolecznictwie i medycynie alternatywnej.
Saponiny – charakterystyka
Saponiny to glikozydy cukru (glikonu) oraz części niecukrowej, zwanej aglikonem. Podstawowy podział wyróżnia saponiny triterpenowe (spotykane przeważnie w roślinach dwuliściennych) oraz steroidowe (spotykane przeważnie w roślinach jednoliściennych). Omawiane związki bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie, są bezpostaciowe i słabo krystalizujące. Mają słodki lub gorzki smak, co można odczuć podczas spożywania niektórych roślin. Do najbogatszych źródeł saponin zaliczane są między innymi:
- mydlnica lekarska;
- kasztanowce;
- liście bluszczu;
- buzdyganek naziemny;
- nasiona roślin strączkowych;
- owies;
- orzeszki ziemne;
- pierwiosnek lekarski;
- lukrecja gładka;
- traganek błoniasty;
- korzeń żeń-szenia;
- szpinak;
- soja;
- krzyżownica.
W królestwie roślin saponiny znaleźć można w ponad 500 ich gatunkach. Najważniejszą właściwością fizyczną saponin jest ich wysoka zdolność do obniżania napięcia powierzchniowego roztworów wodnych, a co się z tym wiąże, zdolność wytwarzania obfitej, stabilnej piany oraz emulgacji tłuszczów.
Saponiny – właściwości
Na drodze odpowiednich szlaków biochemicznych saponiny, zazwyczaj o podwójnym wiązaniu między atomami węgla C5 i C6 w części aglikonowej, ulegają przekształceniu w organizmie człowieka do związków pregnanowych i androstanowych. Te zaś mogą być wykorzystane do syntezy testosteronu, androsteronu oraz progesteronu. Saponiny są więc istotnym substratem do fizjologicznej syntezy hormonów steroidowych. Ponadto są znane ze swojego działania:
- działania przeciwzapalnego – obniżają reakcje zapalne organizmu, np. w przebiegu chorób z autoagresji;
- działania przeciwgrzybiczego – m.in. w stosunku do Candida albicans, Microsporum canis i Microsporum Langeroni;
- działania antybakteryjnego – m.in. w stosunku do Escherichia coli, Mycobacterium Tuberculosis, Pseudomonas Aeruginosa, Salmonella typhi, Staphylococcus Aureus;
- działania cytotoksycznego – indukują apoptozę i mogą spowalniać rozwój niektórych chorób nowotworowych. Istnieją przesłanki, że związki te mogą chronić przed rakiem okrężnicy.
Saponiny stymulują również odpowiedź immunologiczną, polegającą na zwiększeniu aktywności komórek NK oraz podwyższeniu produkcji interferonu i interleukiny 2.
Saponiny – zastosowanie
Rośliny bogate w saponiny od wieków były wykorzystywane w ziołolecznictwie i medycynie ludowej jako surowce przeciwgrzybiczne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, cytotoksyczne i wykrztuśne. Współcześnie natomiast znajdują zastosowanie w branży kosmetycznej, z ich dodatkiem produkuje się toniki, maski czy też szampony. Wszystko przez to, że poprawiają ukrwienie tkanek, zmniejszają napięcie powierzchniowe wody i zwiększają przepuszczalność błon komórkowych (co skutkuje ułatwieniem wnikania substancji odżywczych w głębsze warstwy skóry).
Czy saponiny są bezpieczne?
Przyjmowanie saponin w niewielkich dawkach (np. wraz z dietą czy naparami ziołowymi) jest bezpieczne. Udowodniono jednak, że mogą one obniżać wchłanianie niektórych składników odżywczych w układzie pokarmowym. Jednak nadmiar saponin w diecie lub przyjmowanie ich wraz z suplementami diety może przyczynić się do wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych: biegunek, wymiotów, braku apetytu, wzdęć. Saponiny wykazują działanie hemolityczne, co oznacza, że przyczyniają się do trwałego rozkładu erytrocytów. Może to być niebezpieczne u anemików, którzy spożywają nadmierne ilości tych związków.
W odniesieniu do stosowania zewnętrznego, np. w kosmetykach, saponiny nie wykazują działań niepożądanych. Co więcej, korzystnie wpływają na kondycję skóry i włosów, głównie poprzez działanie przeciwzapalne, antybakteryjne oraz przeciwobrzękowe.
Polecane produkty:
|
Spirulina i chlorella
Spirulina i chlorella wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn, w tym również z metali ciężkich. Ponadto wspiera budowanie naturalnej odporności, odmładzanie organizmu, pomaga w likwidacji zaparć, przyspiesza metabolizm i regenerację uszkodzonych tkanek Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Olczak A., Potencjał tkwiący w saponinach, Bezpieczeństwo w Inżynierii Procesowej, Łódź 2017.
- Parus A., Właściwości farmakologiczne saponin, Postępy Fitoterapii, 3/2013.
- Sędek Ł., Michalik M., Nowe badania nad saponinami ujawniają ich liczne lecznicze właściwości, Problemy Nauk Biologicznych, 4/2005.
