Leukotrieny to biologicznie czynne związki, które w organizmie człowieka powstają z kwasu arachidonowego. Można je określić jako lipidy związane z układem immunologicznym. Uczestniczą w mechanizmach odpornościowych oraz procesach zapalnych toczących się w organizmie. Mają też spore znaczenie w lecznictwie, coraz powszechniej sięga się po leki antyleukotrienowe.
Leukotrieny – charakterystyka
Leukotrieny są końcowym produktem lipooksygenacji kwasu arachidonowego. Pod względem budowy chemicznej i właściwości patofizjologicznych stanowią zróżnicowaną grupę. Ich nazwa pochodzi od dwóch słów:
- „leuko” – substancji wytwarzanej przez leukocyty;
- „trien” – liczba kolejnych, występujących po sobie podwójnych wiązań.
W 1979 roku zidentyfikowano strukturę leukotrienów oraz opisano ich 3 klasy (LTC4, LTD4, LTE4). Substancje te nazwano leukotrienami cysteinylowymi, ponieważ zawierają w swoim składzie cząsteczkę glutationu, w której cysteina zawiera atom siarki. Leukotrieny w cząsteczce posiadają 4 podwójne wiązania, a leukotrieny sulfopeptydowe zawierają dodatkowo przy 6 atomie węgla resztę cysteinową. Leukotrieny cysteinylowe określa się powszechnie jako „wolno reagujące substancje w anafilaksji”. Z grupy leukotrienów cysteinylowych, leukotrien D4 jest najsilniejszym endogennym związkiem o działaniu receptorowym, kurczącym mięśnie gładkie oskrzeli.
Do biosyntezy leukotrienów w organizmie człowieka niezbędna jest obecność enzymu 5-lipooksygenazy oraz białka FLAP. Oba te związki występują w komórkach wywodzących się ze szpiku kostnego (eozynofile, neutrofile, mastocyty, monocyty, makrofagi oraz bazofile). Bodźcami do produkcji leukotrienów są różnego rodzaju związki. Przykładowo, w mastocytach są to przeciwciała anty-IgE, natomiast w makrofagach – kompleksy immunologiczne. Leukotrieny ulegają szybkiemu metabolizowaniu, dlatego nie są gromadzone w organizmie. Należy również wspomnieć, że receptory leukotrienowe lokalizują się na powierzchni błon komórkowych i należą do tzw. grupy receptorów z 7 domenami przezbłonowymi, sprzężonych z białkami G.
Leukotrieny – właściwości
Leukotrieny cysteinylowe wykazują silne działanie biologiczne. Mogą być produkowane przez leukocyty kwasochłonne (eozynofile), komórki tuczne (makrofagi) oraz mastocyty. Odgrywają istotną rolę w rozwoju i podtrzymaniu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej, jak również w zapaleniu alergicznym. Dotychczas najlepiej poznano mechanizm oddziaływania leukotrienów w układzie oddechowym. Udowodniono, że obkurczają mięśniówkę gładką oskrzeli zarówno w oskrzelach głównych, jak i obwodowych. Ponadto odpowiadają za produkcję gęstego, lepkiego śluzu.
Poza układem oddechowym leukotrieny odpowiadają za wywołanie pokrzywki skórnej, zaostrzanie przebiegu wielu schorzeń przewlekłych, w tym atopowego zapalenia skóry, a także poszerzają sploty naczyń krwionośnych.
Leki antyleukotrienowe
Ostatnimi czasy leki antyleukotrienowe ugruntowały swoją silną pozycję jako leki o działaniu przeciwzapalnym. Współcześnie stosuje się je głównie w leczeniu astmy i alergicznego nieżytu nosa, ale nie tylko. Od dawna wiadomo, że w patogenezie miażdżycy kluczową rolę odgrywa odczyn zapalny. W miarę rozwoju zapalenia w obrębie blaszki miażdżycowej dochodzi do zwiększonej produkcji leukotrienów. Dlatego leki antyleukotrienowe znajdują zastosowanie także w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych, m.in. miażdżycy. Wyróżnia się 2 rodzaje leków antyleukotrienowych:
- antagoniści receptora dla leukotrienów cysteinylowych cysLT1 – montelukast, zafirlukast, pranlukast;
- inhibitor 5-lipoksygenazy – zileuton.
Warto wspomnieć, że istnieją również substancje antyleukotrienowe pochodzenia roślinnego. Zaliczamy do nich m.in. betulinę i kwas betulinowy. Są to trójterpeny pentacykliczne, posiadające 30 węglowy szkielet złożony z 4 pierścieni sześciowęglowych i jednego pieciowęglowego. Trójterpeny występują naturalnie np. w korze brzozy. Ich przeciwzapalna aktywność wiąże się ze zdolnością do hamowania aktywności enzymu fosfolipazy A – związku niezbędnego do uwalniania z błon komórkowych kwasu arachidonowego.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Emeryk A., Bartkowiak-Emeryk M., Leki antyleukotrienowe w astmie dziecięcej, 2017.
- Sokołowska B., Stodółkiewicz E., Szczeklik A., Rola leukotrienów w rozwoju choroby wieńcowej i nowe perspektywy terapii, Kardiologia Polska, 10/2011.
- Stanisz B., Leukotrieny, budowa chemiczna, przykłady i ich zastosowanie w lecznictwie, Farmakologia Polska, 5/2010.
- Kuziemski K., Nowe spojrzenie na montelukast – lek antyleukotrienowy, Forum Medycyny Rodzinnej, 5/2009.
