Tokoferole to związki chemiczne wchodzące w skład znanej każdemu witaminy E, nazywanej także witaminą młodości. Witamina E jest nazwą grupy organicznych związków chemicznych, rozpuszczalnych w tłuszczach, w skład których wchodzą tokoferole (T) i tokotrienole (T3). Aktualnie znanych jest 8 naturalnie występujących homologów zaliczanych do rodziny witaminy E.
Tokoferole – charakterystyka
Do grona witamin E zalicza się przede wszystkim tokoferole (T) i tokotrienole (T3). Ich wspólną cechą jest obecność dwupierścieniowego szkieletu 6-hydroksychromanu oraz łańcucha bocznego zbudowanego z 3 jednostek izoprenowych. Związkiem macierzystym dla rodziny witaminy E jest tokol. Najbardziej rozpowszechnionymi i najlepiej poznanymi tokoferolami są:
- tokol – 2-metylo-2-(4’,8’,12’- trimetylotridecylo)-chroman-6-ol;
- α-tokoferol – 5,7,8-trimetylotokol;
- β-tokoferol – 5,8-dimetylotokol;
- γ-tokoferol – 7,8-dimetylotokol;
- δ-tokoferol – 8-metylotokol.
Słowo „tokoferole” powinno być wykorzystywane jako nazwa ogólna dla wszystkich mono-, di- oraz trimetylotokoli. Tym samym określenie to nie jest synonimem dla „witaminy E”, która jest pojęciem znacznie szerszym. Najwyższą aktywność biologiczną wykazuje α-tokoferol znajdujący się w dużych ilościach w pożywieniu i to właśnie ten związek jest najczęściej nazywany witaminą E. To przeważnie jego opisuje się podczas wymieniania właściwości zdrowotnych czy zastosowania w kosmetyce.
Tokoferole – właściwości zdrowotne
Tokoferole przeciwdziałają utlenianiu białek, lipidów i DNA w organizmie, zapobiegając ich niszczeniu. Dzieje się to za sprawą obecności grupy hydroksylowej przyłączonej do pierścienia chromanowego, która chętnie reaguje z wolnymi rodnikami wytworzonymi w organizmie. Są zatem silnymi antyoksydantami, które nie tylko zmniejszają ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych i chorób autoimmunologicznych, ale również opóźniają procesy starzenia się tkanek, co ma szczególne znaczenie w kosmetologii. Efekt ten można dodatkowo wzmocnić, przyjmując inne substancje o działaniu przeciwutleniającym, np. witaminę C.
Witaminę E wykorzystuje się powszechnie w terapii zaburzeń mięśniowych oraz chorób sercowo-naczyniowych. Obniża ona ryzyko wystąpienia dusznicy bolesnej i zawału serca, a jej podanie krótko po zawale serca może zapobiec rozszerzaniu się strefy uszkodzenia mięśnia. Udowodniono również, że hamuje powstawanie miażdżycy i przeciwdziała rozwojowi nowotworów oraz obniża degradację erytrocytów, ułatwiając jednocześnie dostarczanie zawartego w nich tlenu do wszystkich komórek organizmu.
Źródła tokoferoli
Najwięcej tokoferoli zawierają oleje roślinne tłoczone na zimno, zwłaszcza:
- olej słonecznikowy;
- olej rzepakowy;
- olej sojowy;
- oliwa z oliwek.
Innymi bogatymi źródłami są:
- kiełki pszenicy;
- migdały;
- orzechy laskowe;
- orzechy włoskie;
- oleje ziemne.
W mniejszych ilościach znaleźć je można także w zielonych warzywach oraz produktach przetworzonych, takich jak masło.
Tokoferole w kosmetologii
Witaminy E są szeroko wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym, ponieważ zapewniają skórze nawilżenie i ujędrnienie. Dodatkowo wygładzają skórę, zmniejszają widoczność zmarszczek mimicznych oraz przyspieszają procesy gojenia się ran. Nie bez powodu witamina E określana jest jako witamina młodości. Jej skuteczność wynika nie tylko z samej aktywności biologicznej, ale i ze zdolności penetracji w głąb bariery lipidowej komórek skóry. Uszczelnia i wzmacnia błonę komórkową, a co się z tym wiąże – chroni przed odparowywaniem wody, wpływając na dobre nawilżenie naskórka. Tokoferole wykazują wrażliwość na światło i ulegają rozkładowi pod jego wpływem. Dlatego wszelkie oleje i serum powinny być przechowywane w buteleczkach z ciemnego szkła, w szafkach bez dostępu do światła.
Tokoferole w gastronomii
Tokoferole wykazują zdolność przeciwutleniającą, dlatego są dodawane do żywności różnego rodzaju w przemyśle spożywczym. Mogą przerywać reakcje utleniania lipidów, co jest istotne i korzystne z punktu widzenia trwałości żywności, ponieważ zaburza proces prowadzący do jełczenia tłuszczów. W związku z tym tokoferole znalazły zastosowanie jako konserwanty, a o ich obecności w produkcie świadczy symbol E307-309 na etykiecie.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Zielińska A., Nowak I., Tokoferole i tokotrienole jako witamina E, Chemik, 7/2014.
- Milanovic B., Witamina E – co kryje świat tokoferoli?, Świat Przemysłu Farmaceutycznego, 3/2016.
- Szymańska R., Nowicka B., Kruk J., Witamina E – metabolizm i funkcje, Problemy Nauk Biologicznych, 1-2/2009.
