Antyoksydanty (inaczej: przeciwutleniacze) to substancje zdolne do neutralizowania wolnych rodników tlenowych. Chronią organizm przed stresem oksydacyjnym, który jest współcześnie uznawany za czynnik ryzyka licznych chorób. Antyoksydanty znajdują się w wielu produktach spożywczych, a ich głównym źródłem są owoce i warzywa, choć nie tylko. Warto zadbać o spożycie w odpowiedniej ilości produktów zawierających przeciwutleniacze, a w razie konieczności zdecydować się na dodatkową suplementację.
Czym są antyoksydanty?
Antyoksydanty tworzą system antyoksydacyjny, który zabezpiecza organizm przed szkodliwymi skutkami oddziaływania wolnych rodników tlenowych gromadzących się w organizmie w nadmiarze jako odpowiedź na następujące czynniki:
- silny, częsty stres w życiu codziennym;
- niezdrowa dieta;
- przyjmowanie nadmiernej ilości leków;
- niewysypianie się;
- palenie papierosów (zarówno bierne, jak i czynne);
- spożywanie nadmiaru alkoholu;
- zanieczyszczenia powietrza.
I wiele innych, tak częstych w dzisiejszych czasach, których często nie sposób uniknąć. Antyoksydanty można podzielić na:
- enzymatyczne – dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza, zredukowany glutation;
- nieenzymatyczne regenerowalne – GSH, witamina E;
- nieenzymatyczne zużywalne – witamina C, witamina A, probukol, bilirubina, kwas moczowy.
Ponadto w procesach oczyszczania organizmu z nadmiaru wolnych rodników tlenowych udział biorą jony żelaza i miedzi, które zapobiegają generowaniu szkodliwych związków. Innymi słowy, antyoksydanty to różnego rodzaju związki odznaczające się właściwościami chroniącymi molekuły organizmu przed utlenianiem, które może spowodować zaburzenie ich struktury i funkcji. Nadmiar wolnych rodników tlenowych zwiększa ryzyko chorób cywilizacyjnych, takich jak:
- nowotwory;
- nadciśnienie tętnicze;
- choroba Parkinsona;
- demencja;
- depresja;
- alergie;
- zaburzenia trawienia;
- migrena.
Dodatkowo mogą również przyspieszać procesy starzenia się organizmu.
Podsumowując, wolne rodniki atakują organizm, zaś antyoksydanty chronią przed nimi.
Antyoksydanty – działanie
Działanie antyoksydantów można przedstawić na przykładzie witaminy E, która jest najsilniejszym egzogennym przeciwutleniaczem działającym w stosunku do błon biologicznych. Wprowadzona do organizmu witamina E gromadzi się w tkankach szczególnie narażonych na oksydacyjne uszkodzenia np. w ścianach naczyń krwionośnych. Jej działanie obejmuje głównie zmiatanie wtórnych wolnych rodników organicznych, terminację reakcji peroksydacji lipidów oraz wygaszanie tlenu singletowego.
Innym egzogennym antyoksydantem jest choćby beta-karoten, który posiada zdolność usuwania tlenu singletowego i nadtlenków lipidów. Pozwala to chronić komórki przed zmianami związanymi ze starzeniem się organizmu oraz przed chorobami wywołanymi stresem oksydacyjnym, takimi jak np. nowotwory. Innymi karotenoidami o podobnym działaniu są m.in. luteina, zeaksantyna, likopen. Podsumowując, antyoksydanty:
- usuwają nadmiar wolnych rodników będących poważnym czynnikiem ryzyka wielu chorób;
- hamują utlenianie metali ciężkich, np. rtęci lub ołowiu;
- przechwytują powstałe reaktywne substancje utleniające;
- stymulują istniejące, endogenne systemy przeciwutleniające komórki.
Warto wiedzieć, że antyoksydanty (choć przede wszystkim usuwają wolne rodniki tlenowe z ustroju) wykazują również inne cenne działania. Przykładowo, polifenole (organiczne związki chemiczne, które wykazującymi wysokie działanie antyoksydacyjne) znajdujące się w owocach jagodowych działają przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwbólowo, obniżają ciśnienie krwi i uodporniają skórę na szkodliwe działanie promieniowania UV.
Źródła antyoksydantów
Antyoksydanty powszechnie występują w żywności, którą spożywamy każdego dnia. Przykładowo, cennym źródłem polifenoli jest gorzka czekolada, owoce jagodowe i czerwone wino. Z kolei fikocyjanina znajduje się w dużych ilościach w Spirulinie, aldze zaliczanej do grona superfoods. Za źródła antyoksydantów uznaje się:
- Chlorellę;
- acerolę;
- owoce i warzywa, np. tryskawki, jabłka, marchewki, buraki;
- przyprawy i zioła, np. cynamon, oregano, kurkumę, pieprz;
- zieloną herbatę;
- oleje roślinne.
Popularnymi przeciwutleniaczami, wykorzystywanymi w przemyśle gastronomicznym są m.in.:
- BHT;
- kwas mlekowy;
- kwas cytrynowy;
- kwas fosforowy.
Dodawane do żywności chronią tłuszcze przed utlenianiem się, czyli jełczeniem. W efekcie wydłużają jej przydatność do spożycia.
Polecane produkty:
|
Spirulina i chlorella
Spirulina i chlorella wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn, w tym również z metali ciężkich. Ponadto wspiera budowanie naturalnej odporności, odmładzanie organizmu, pomaga w likwidacji zaparć, przyspiesza metabolizm i regenerację uszkodzonych tkanek Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Nowak A., Zielona J., Turek M., Klimowicz A., Wpływ przeciwutleniaczy zawartych w owocach na proces fotostarzenia się skóry, Postępy Fitoterapii, 2/2014.
- Piszcz P., Wantusiak P., Głód B., Antyoksydanty w produktach spożywczych, ich rola i właściwości, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 2/2010.
- Skotnicka M., Golan M., Szmukała N., Rola naturalnych przeciwutleniaczy pochodzenia roślinnego w profilaktyce nowotworowej, Annales Academiae Medicae Gedanensis, 47/2017.
- Puzanowska-Tarasiewicz H., Kuźmicka L., Tarasiewicz M., Antyoksydanty a reaktywne formy tlenu, 1/2010.
