Fosfor (łac. phosphorus, symbol: P) stanowi nieodłączny element życia wszystkich organizmów. Jest podstawowym składnikiem białek i szkieletów kręgowców, bierze udział w przemianach cukrów i tłuszczy, tworzy przyrodę wokół nas. Dostarcza się go do organizmu wraz z dietą, a niedobory mogą skutkować m.in. spadkiem siły mięśniowej, a nawet porażeniem mięśni.
Charakterystyka fosforu
Fosfor został odkryty w 1669 roku przez niemieckiego alchemika Henninga Branda z Hamburga. Znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu. Obok nawozów w postaci fosforanów, ważnym produktem przemysłowym jest choćby kwas fosforowy, wykorzystywany w przemyśle spożywczym (np. jako dodatek do napojów), przemyśle farmaceutycznym czy przemyśle metalurgicznym. Związki fosforu znaleźć można ponadto w detergentach, środkach ochrony antykorozyjnej, tworzywach sztucznych, ceramice, materiałach stopowych oraz lekach. W otaczającej nas przyrodzie fosfor wraz z jonami glinu, manganu i żelaza tworzy około 170 minerałów, jednak największą liczbę wiązań tworzy z wapniem.
Fosfor jest niemetalem znajdującym się w 15 grupie, 3 okresie i w bloku p, patrząc na układ okresowy pierwiastków. Właściwości jego tlenków są kwasowe, a sam pierwiastek może występować aż w 6 stopniach utlenienia. Ma stały stan skupienia i może przyjmować różne zabarwienia w zależności od swojej gęstości.
Fosfor w organizmie człowieka
W drogach pokarmowym fosfor organiczny ulega hydrolizie do fosforu nieorganicznego i pod tą postacią jest wchłaniany do krwi. Wchłanianie to odbywa się w dwunastnicy (35%), jelicie czczym (25%) oraz w jelicie krętym (40%). Przyswajalność fosforu zależy jednak od wielu czynników, np. od jego biodostępności, stopnia aktywacji receptorów witaminy D w układzie pokarmowym oraz obecności związków, które mogą wiązać fosfor jak np. aluminium, wapń lub kwas nikotynowy i tym samym obniżać jego wchłanianie. Ciekawostką jest, że przyswajalność fosforu z pokarmów zwierzęcych jest wyższa niż z produktów pochodzenia roślinnego.
Fosfor – zapotrzebowanie
Dzienna rekomendowana dawka fosforu w diecie dorosłego, zdrowego człowieka powinna wynosić około 800 mg, lecz w krajach wysokorozwiniętych w diecie znajduje się nawet 2-krotnie więcej tego pierwiastka. Głównie w związku z wysokim spożyciem produktów mlecznych oraz mięsnych. Niedobory są więc stosunkowo rzadko spotykane.
Fosfor – działanie
Fosfor wchodzi w skład licznych związków o kluczowym znaczeniu dla metabolizmu, takich jak ATP, ADP, białka, fosfolipidy, polisacharydy oraz kwasy nukleinowe. Zarówno w organizmach zwierzęcych, jak i roślinnych. Udowodniono, że reguluje on czynność wszystkich komórek ustroju, bierze udział w produkcji energii oraz utrzymuje silne kości, mięśnie czy narządy wewnętrzne. Przyczynia się do zachowania równowagi kwasowo-zasadowej, jak również do prawidłowej czynności całego układu nerwowego.
Źródła fosforu
Dobrymi źródłami fosforu są m.in.:
- ryby;
- mleko i produkty mleczne, np. nabiał;
- drób;
- wątróbki;
- płatki zbożowe i otręby;
- migdały i orzechy;
- ciemne pieczywo i wypieki pełnoziarniste;
- wędliny;
- czerwone mięso;
- rośliny strączkowe;
- jajka.
Są to produkty powszechnie spotykane w codziennej diecie przeciętnego człowieka. Nie trudno o ich kupno w dowolnym sklepie spożywczym, dlatego urozmaicona dieta dostarcza praktycznie wszystkich minerałów w odpowiednich ilościach, także fosforu.
Niedobór fosforu
Blisko 70% podawanych w żywności fosforanów wchłania się do krwiobiegu z układu pokarmowego, z kolei niedobory tego pierwiastka powodują przede wszystkim:
- stany osłabienia organizmu i przewlekłe zmęczenie;
- spadek siły mięśniowej, czemu towarzyszą drżenia mięśni podczas wykonywania różnych czynności;
- bóle kostne;
- zaburzenia świadomości, w tym dezorientację, a nawet halucynacje;
- zaburzenia nerwowe;
- ucieczkę wapnia z kości, prowadząc do krzywicy, osteomalacji i zwiększenia ryzyka osteoporozy.
Poziom fosforu można z łatwością ocenić na podstawie badania krwi. Analizuje się ilość nieorganicznych fosforanów, których prawidłowe stężenie w surowicy krwi powinno wynosić 0,9 – 1,6 mmol/L, czyli 2,8 – 5,0 mg/dL. Koszt prywatnego badania to zaledwie 15-20 zł.
Polecane produkty:
|
Spirulina w tabletkach 100% naturalna
Spirulina platensis, którą Państwu oferujemy to 100% naturalna, słodkowodna alga o wysokiej zawartości składników odżywczych. Codziennie spożywana dostarcza organizmowi niezbędne substancje wpływające na sprawne funkcjonowanie układów w ciele człowieka. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w proszku 100% naturalna
Spirulina w proszku od bioalgi to sproszkowana, 100% alga Spirulina platensis. Doświadczenie i wieloletnie badania sprawiły, że otrzymany produkt jest nie tylko w pełni naturalny, ale również wysokiej jakości i zawiera wysokie stężenie składników odżywczy Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Konieczyński P., Wesołowski M. Fosfor i jego forma nieorganiczna ekstrahowana wodą w roślinnych surowcach leczniczych, Annales Academiae Medicae Silesiensis, 2011. 65, 5-6, 61-66.
- Sapek A., Fosfor w łańcuchu pokarmowym człowieka a środowisko w Polsce, Inżynieria Ekologiczna, 21/2009.
- Kozłowska L., Źródła fosforu w diecie a ryzyko powikłań mineralnych i kostnych u osób z przewlekłą chorobą nerek. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLV, 2012, 3, str. 822-826.
