Laktaza to enzym katalizujący hydrolizę disacharydu laktozy na jej 2 komponenty, czyli glukozę i galaktozę. Produkowany jest przez nabłonek jelita cienkiego. To związek niezbędny do trawienia laktozy, czyli cukru występującego w mleku ssaków. Jego obecność ma największe znaczenie u noworodków i niemowląt, u których mleko jest głównym pożywieniem.
Co to jest laktaza?
Przede wszystkim nie można mylić pojęć laktoza i laktaza. Laktoza to cukier mleczny, czyli organiczny związek chemiczny z grupy węglowodanów, naturalnie występujący w mleku ssaków. Składa się z cząsteczek glukozy i galaktozy, połączonych ze sobą wiązaniem beta-1,4-glikozydowym. Laktoza zwiększa absorpcję wapnia, magnezu i cynku. Dodatkowo wspiera wzrost bakterii Lactobacillus oraz dostarcza galaktozy, która jest niezbędna do tworzenia galaktolipidów, korzystnie wpływając na strukturę błon komórkowych rozwijającego się mózgu dziecka.
Rozkładana jest w jelicie cienkim przez enzym o nazwie laktaza, obecny w rąbku szczoteczkowym błony śluzowej ssaków. Enzym ten katalizuje rozpad disacharydu do galaktozy i glukozy, które są następnie wchłaniane w układzie pokarmowym.
Laktaza – charakterystyka
Laktaza (w skrócie: LCT) to wewnątrzbłonowa lipoproteina o masie cząsteczkowej 160 kDa, zaliczana do grupy β-galaktozydaz. Jest enzymem typowym dla jelita cienkiego, lokalizującym się w szczytowej części kosmków jelitowych. Występuje w błonie enterocytów absorpcyjnych, nieobecna jest natomiast w dzielących się enterocytach krypt.
Aktywność laktazy różni się w poszczególnych odcinkach jelita. Najwyższa jest w odcinku środkowym jelita czczego, z tendencją malejącą w kierunku proksymalnym (dwunastnica) i dystalnym (jelito kręte). Aktywność tego enzymu ma kluczowe znaczenie w żywieniu osesków wszystkich ssaków, dla których mleko jest jedynym pokarmem do momentu rozszerzania diety. Synteza laktazy rozpoczyna się już w 9.-10. tygodniu życia płodowego, a jej najintensywniejszy wzrost obserwuje się po 32. tygodniu ciąży.
Aktywność laktazy ulega stopniowej redukcji wraz z wiekiem, co może prowadzić do wystąpienia objawów nietolerancji laktozy. U młodzieży i dorosłych z hipolaktazją typu dorosłych aktywność LCT znajduje się na poziomie zaledwie 5-10% aktywności z okresu niemowlęctwa.
Nietolerancja laktozy
Jeśli u danego człowieka brakuje enzymu laktazy (jest on produkowany w niedostatecznych ilościach bądź wcale), dochodzi do rozwoju nietolerancji laktozy. Niemetabolizowana, a w związku z tym niewchłonięta laktoza, zwiększa ładunek osmotyczny przewodu pokarmowego. W efekcie zwiększa się zawartość wody w jelitach, co prowadzi bezpośrednio do biegunki. Wskutek fermentacji niewchłoniętej laktozy przez bakterie w okrężnicy produkowane są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe i gazy. Mikroflora bakteryjna jelit rozkłada laktozę do kwasu mlekowego, dwutlenku węgla, wodoru, metanu i wodorotlenków. To z kolei przyczynia się do powstania dodatkowych objawów, takich jak:
- dyskomfort;
- bóle brzucha;
- wzdęcia;
- skurcze żołądka;
- bóle głowy.
Najczęstszą przyczyną nietolerancji laktozy jest pierwotny (dziedziczny) niedobór laktazy nazywany inaczej hipolaktazją dorosłych. Bezpośrednią przyczyną choroby jest postępujący już od 2. roku życia spadek aktywności laktazy, która osiąga najwyżej kilka procent swojej wyjściowej aktywności u dorosłych. Przyczynami nabytymi nietolerancji laktozy są natomiast:
- martwicze zapalenie jelit;
- choroba Leśniowskiego-Crohna;
- choroba Whipple’a;
- zespół krótkiego jelita;
- celiakia;
- zakażenia pasożytnicze dróg pokarmowych;
- choroba Duhringa.
Jedynym skutecznym sposobem leczenia jest unikanie laktozy w codziennej diecie.
Polecane produkty:
|
Naturalne probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają 150 milionów wyselekcjonowanych żywych szczepów bakterii. Produkt polecany jest szczególnie w sezonie jesienno-zimowym oraz podczas podróży, a także antybiotykoterapii. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Fidler-Witoń E., Mądry E., Krasińska B., Walkowiak J., Nietolerancja laktozy i jej uwarunkowania, Family Medicine & Primary Care Review, 13/2011.
- Sawala W., Nietolerancja laktozy. Nietolerancja laktozy a stosowanie leków z laktozą, Poznań 2018.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
