Wolne kwasy tłuszczowe

Wolne kwasy tłuszczowe (ang. free fatty acids – FFA) to takie substancje tłuszczowe, które występują we krwi w stanie wolnym, niezwiązane z glicerolem jako trójglicerydy. Stanowią kluczowe źródło energii dla organizmu, zwłaszcza podczas zwiększonego zapotrzebowania na energię, np. w trakcie wysiłku fizycznego lub głodówki. Zbyt wysoki poziom wolnych kwasów tłuszczowych jest dla organizmu szkodliwy.

Wolne kwasy tłuszczowe

Wolne kwasy tłuszczowe odnoszą się do niespojonych kwasów tłuszczowych obecnych w tłuszczach i olejach, a także w organizmie człowieka. Gdy w osoczu krwi krążącej kwasy tłuszczowe występują w postaci niezestryfikowanej, nazywa się je właśnie wolnymi kwasami tłuszczowymi. Są one zawsze związane z białkiem transportowym, takim jak np. albumina.

Warto też wiedzieć, czym w ogóle są kwasy tłuszczowe. Są one kwasami karboksylowymi o długich nasyconych lub nienasyconych łańcuchach węglowych. Większość naturalnych kwasów tłuszczowych składa się z nierozgałęzionego łańcucha o parzystej liczbie atomów węgla (od 4 do 28). Są one powszechnie obecne w ustroju w postaci: triglicerydów, fosfolipidów, estrów cholesterolu. Nasycone kwasy tłuszczowe nie mają w swojej cząsteczce podwójnych wiązań węgiel-węgiel, podczas gdy nienasycone kwasy tłuszczowe mają jedno lub więcej podwójnych wiązań węgiel-węgiel.

Wolne kwasy tłuszczowe w organizmie człowieka

W organizmie człowieka spożywane lipidy takie jak cholesterol, trójglicerydy czy długołańcuchowe kwasy tłuszczowe są wchłaniane pod postacią miceli przez komórki wyściełające jelita, czyli enterocyty. Różne lipidy przedostają się do komórek na różne sposoby. Przykładowo cholesterol jest wychwytywany przez błonowy receptor SRB1, z kolei trójglicerydy z lipoprotein muszą zostać zhydrolizowane przez lipazę lipoproteinową na powierzchni komórek. Wchłonięte kwasy tłuszczowe łączą się z koenzymem A (CoA) poprzez estryfikację i ponownie przekształcane są do trójglicerydów. W późniejszym czasie ulegają włączeniu do wewnątrzkomórkowych kropel lipidowych, gdzie są przechowywane.

W przeciwieństwie do kwasów tłuszczowych będących częścią trójglicerydów w naturalnych olejach czy w organizmie człowieka, wolne kwasy tłuszczowe nie łączą się z żadnymi innymi cząsteczkami. Ich poziom w żywności wskazuje na jakość i świeżość produktu. Wyższy procent wolnych kwasów tłuszczowych w produktach spożywczych nierzadko oznacza degradację lub zepsucie. Może tym samym wpływać na smak, zapach i trwałość produktu.

Czy wolne kwasy tłuszczowe są zdrowe?

Wolne kwasy tłuszczowe są kluczowym źródłem energii dla pracujących mięśni i innych tkanek. Szczególnie ma to miejsce w sytuacjach, gdy zapotrzebowanie na energię jest zwiększone, a więc np. podczas dłuższego wysiłku fizycznego. Są one transportowane we krwi w połączeniu z białkami, głównie albuminą. W tej formie mogą być dostarczane do różnych tkanek i wykorzystywane jako „paliwo”. W odpowiednich ilościach są więc niegroźne, a wręcz potrzebne do prawidłowego funkcjonowania ustroju. Jednak ich nadmiar jest już negatywnym zjawiskiem.

Wysokie stężenie wolnych kwasów tłuszczowych może prowadzić do insulinooporności, co oznacza, że komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na insulinę. To zaś jest kluczowym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2. Dodatkowo obserwuje się wielokrotnie zwiększone ryzyko stłuszczenia wątroby i różnorodnych chorób tego narządu, co w skrajnych przypadkach może nawet zakończyć się śmiercią. Nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych może wpływać na poziom lipidów we krwi, prowadząc do niekorzystnych zmian, takich jak podwyższony poziom trójglicerydów i obniżony poziom cholesterolu frakcji HDL (tzw. dobry cholesterol). Obserwuje się więc ryzyko chorób sercowo-naczyniowych takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy zawał serca.

Zobacz również: Choroby cywilizacyjne.

Nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych nasila stany zapalne w organizmie, prowadzi do nadwagi i otyłości, przyczynia się do zwiększonego powstawania wolnych rodników tlenowych. Udowodniono nawet, że niektóre rodzaje nowotworów mogą wiązać się z podwyższonym poziomem wolnych kwasów tłuszczowych.

Omega 3 – olej roślinny 100% naturalny Omega 3 od bioalgi to naturalny suplement diety, który uzupełnia codzienną dietę m.in. w mikroelementy zawarte oleju z nasion pachnotki zwyczajnej (Perilla frutescens). Stanowi przede wszystkim źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Kompendium wiedzy o tłuszczach. Genetyczne i fizjologiczne procesy tłuszczozależne uruchamiane przez organizm człowieka, 2021.
2. Opracowanie dotyczące wolnych kwasów tłuszczowych i receptorów dla nich, Kimura I, Ichimura A, Ohue-Kitano R, Igarashi M. Free Fatty Acid Receptors in Health and Disease. Physiol Rev. 2020 Jan 1;100(1):171-210.
3. Jamioł-Milc D., Stachowska E., Janus T., Barcz A., Chlubek D. Występowanie nienasyconych kwasów tłuszczowych typu trans (elaidynowego i wakcenowego) w mleku kobiecym, Pom J Life Sci 2015, 61, 1, 58–63.