Rośliny oleiste to rośliny zawierające w owocach lub nasionach spore ilości tłuszczów. Ich produkcja na świecie i w Polsce systematycznie rośnie. Z części takich roślin można pozyskiwać cenne oleje, niezwykle bogate w witaminy, minerały, antyoksydanty oraz przede wszystkim NNKT (Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe). Spożycie olejów roślinnych w odpowiednich ilościach powinno być codziennym nawykiem każdego człowieka.
Rośliny oleiste – charakterystyka
Rośliny oleiste to szeroka grupa gatunków roślin przemysłowych, zawdzięczających swoją popularność dużej zawartości związków tłuszczowych w owocach lub nasionach. Stanowią one nawet do 70% składu surowców, dzięki czemu można tłoczyć z nich wartościowe, spożywcze oleje. Takie rośliny mają jednak znacznie szersze wykorzystanie niż tylko produkcja olejów jadalnych. Używa się ich także w produkcji przypraw, farmaceutyków, kosmetyków, paszy dla zwierząt, tłuszczów technicznych, w tym głównie biopaliw, smarów, farb, emulgatorów i wielu innych.
Uprawa roślin oleistych nierzadko jest wymagająca. Większość takich roślin potrzebuje do wzrastania odpowiednich warunków. Przykładowo rzepak preferuje gleby żyzne, porowate, bogate w próchnicę i o pH na poziomie 6-7. Z kolei soja jest rośliną ciepłolubną, podatną na mrozy, wymagającą bardzo żyznych gleb.
Rośliny oleiste – przykłady
Najbardziej rozpowszechnionymi roślinami oleistymi uprawianymi w Polsce są między innymi:
- len zwyczajny (olej lniany);
- rącznik pospolity (olej rycynowy);
- słonecznik zwyczajny (olej słonecznikowy);
- rzepak (olej rzepakowy);
- modrak abisyński (olej abisyński).
Innymi znanymi roślinami oleistymi w Europie są np.:
- rzepik ozimy;
- pachnotka zwyczajna;
- czarnuszka siewna (nazywana również czarnym kminkiem);
- gorczyca (biała, czarna, sarepska);
- mak;
- soja;
- kukurydza;
- bawełna;
- sezam indyjski;
- palma kokosowa;
- kakaowiec;
- oliwka europejska;
- migdałowiec zwyczajny;
- krokosz barwierski.
Jest ich jednak znacznie więcej.
Znaczenie roślin oleistych
Rośliny oleiste mają ogromne znaczenie zwłaszcza w gastronomii i medycynie alternatywnej. Każdy olej z nich pozyskany wykazuje nieco inne właściwości i inny skład. Z roślin oleistych pozyskuje się oleje rafinowane, które nadają się do obróbki termicznej (smażenia, grillowania, pieczenia, duszenia) oraz oleje nierafinowane zimnotłoczone, które są jednym z najcenniejszych źródeł składników aktywnych w diecie człowieka. W zależności od swojego pochodzenia mogą zawierać ogromne ilości kwasów tłuszczowych Omega 3, Omega 6 i Omega 9, a także związki takie jak:
- witaminy rozpuszczalne w tłuszczach;
- karotenoidy;
- polifenole;
- składniki mineralne.
Codzienne spożycie takich olejów roślinnych wpływa szczególnie korzystnie na układ sercowo-naczyniowy oraz układ nerwowy. Poprawia pamięć, koncentrację, akcję serca, kondycję skóry i włosów oraz wzrok. Dodatkowo nienasycone tłuszcze są niezbędne do prawidłowego trawienia, produkcji hormonów steroidowych w organizmie czy wchłaniania wielu innych związków odżywczych w układzie pokarmowym. Są kluczowe dla wysokiej odporności. Oleje roślinne są dostępne w formie olejów płynnych lub suplementów diety (np. kapsułki).
Zobacz również: Olej rafinowany czy nierafinowany?
Rośliny oleiste są także cenne dla współczesnej kosmetologii. Służą do wykonywania metody OCM oraz olejowania włosów, są również składnikiem różnego rodzaju kosmetyków. Przykładowo olej migdałowy wygładza i nawilża skórę, olej arganowy opóźnia procesy starzenia się skóry i zmniejsza widoczność zmarszczek mimicznych, olej z czarnuszki działa przeciwzapalnie i łagodzi objawy problemów dermatologicznych, natomiast olej jojoba reguluje pracę gruczołów łojowych i normalizuje produkcję sebum.
Polecane produkty:
Olej z czarnuszki
Czarnuszka to wszechstronny, naturalny produkt o potwierdzonym, niezwykle szerokim działaniu. Wykazuje właściwości m.in. antyseptyczne, antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwalergiczne ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bojanowska M., Pabich M., Rośliny oleiste w Polsce i na świecie w ostatnich latach, Bezpieczeństwo i Ekologia.
- Michniewicz P., Tradycyjne gatunki roślin uprawnych wykorzystywane do produkcji olejów, Olsztyn 2020.
- Kołodziejczak A., Kosmetologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.