Czarnuszka (Nigella sativa) jest gatunkiem rośliny z rodziny jaskrowatych. Dziko rośnie w basenie Morza Śródziemnego, ale w wielu krajach, również w Polsce, uprawia się ją w celach leczniczych i spożywczych.
Charakterystyka rośliny
Czarnuszka rośnie do maksymalnej wysokości 40 cm, jest wzniesiona i rozgałęziona. Posiada duże kwiaty o średnicy około 3 cm, które wyrastają pojedynczo na szczycie pędów. Są zwykle białego lub jasno niebieskiego koloru o seledynowych szczytach.
Owoce rośliny składają się z całkowicie ze sobą zrośniętych 5-10 mieszków. Nasiona czarnuszki są czarne, kanciaste i poprzecznie zmarszczone. Posiadają silny, aromatyczny, lekko ostry zapach i korzenny smak.
Czarnuszka wymaga słonecznego stanowiska i żyznej, stale wilgotnej gleby. Uprawia się ją z nasion, które wzrastają po 14 dniach. Młode siewki wzrastają jednak bardzo powoli, dlatego wymagane jest regularne plewienie grządek.
Zobacz także: olej z czarnuszki
Jaki skład ma czarnuszka?
W celach leczniczych, kosmetycznych lub kulinarnych stosuje się nasiona czarnuszki. Są one bogate w:
- białka – w składzie zawierają aż 8 z 9 niezbędnych aminokwasów, tj. fenyloalaninę, izoleucynę, leucynę, lizynę, metioninę, treoninę, tryptofan i walinę
- witaminy – głównie A, E, B1, B6. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach stanowią co najmniej 0,2% oleju tłustego
- wodę
- węglowodany
- związki mineralne, sole – wapnia, magnezu, żelaza, sodu, potasu, fosforu, manganu, selenu, miedzi i cynku
- tłuszcze – może zawierać do 2,5% olejku eterycznego i do 50% nienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie linolowy, oleinowy, eikozadeinowy)
- fosfolipidy i fitosterole
Właściwości czarnuszki
Większość udowodnionych efektów farmakologicznych czarnuszki przypisuje się chinonowym składnikom obecnym w nasionach. Największą część z nich stanowi tymochinon. W skrócie, czarnuszka wykazuje działanie:
- przeciwdrgawkowe
- przeciwzapalne
- przeciwutleniające
- antynowotworowe
- przeciwgrzybicze
- przeciwbakteryjne
- przeciwwrzodowe
Czarnuszka działa antyoksydacyjne i przeciwzapalne
Działanie antyoksydacyjne zawdzięcza się obecności ekstraktu, oleju tłustego, olejków eterycznych i jego składników. Olej tłusty wywiera silniejsze działanie przeciwutleniające od tymochinonu. Z tymi efektami ściśle związane jest działanie przeciwbólowe.
Aby udowodnić przeciwzapalne działanie czarnuszki naukowcy podali szczurom jej składniki (głównie tymochinon). Po kilku dniach zauważono istotny spadek poziomu cytokin Th2 i eozynofilów w płucach oraz zmniejszenie reakcji zapalnej dróg oddechowych. Olej tłusty z kolei powoduje hamowanie produkcji mediatorów zapalnych.
Czarnuszka działa przeciwcukrzycowo
Czarnuszka ma działanie przeciwcukrzycowe, ponieważ obniża stres oksydacyjny i utrzymuje integralność komórek trzustkowych. Korzystnie wpływa na regenerację i proliferację komórek beta trzustki, a także na usprawnianie obwodowego metabolizmu glukozy i zwiększanie sekrecji insuliny (o około 44%-70%).
Przeprowadzono badania na szczurach, u których wywołano cukrzycę, a następnie podawano wodny wyciąg z czarnuszki. Spowodował on redukcję poziomu glukozy we krwi i stymulację wydzielania insuliny.
Czarnuszka działa przeciwwrzodowo
Do przyczyn powstawania wrzodów zalicza się między innymi obniżenie aktywności enzymów antyutleniających. Przeciwwrzodowe działanie oleju z czarnuszki poprawia aktywność antyoksydacyjną i powoduje wzrost zawartości mucyny w błonie śluzowej żołądka.
Zarówno nasiona jak i olej z nasion czarnuszki wykazuje silne działanie ochronne na błonę śluzową żołądka ze stopniem protekcji 53,5%. W efekcie zmniejsza się obszar objęty nadżerkami.
Czarnuszka działa na układ sercowo-naczyniowy
Badania wykazały, że olej z czarnuszki zmniejsza zbyt wysokie ciśnienie tętnicze krwi, ponieważ posiada hamujące działanie na częstość akcji serca oraz jego kurczliwość.
Olej przyczynia się do wzrostu obniżonego poziomu erytrocytów i leukocytów, zwiększa objętość krwinek w hematokrycie i odsetek neutrofilów. Dodatkowo czarnuszka zmniejsza ryzyko miażdżycy tętnic wieńcowych oraz obwodowej choroby naczyniowej.
Zobacz także: Właściwości oleju z czarnuszki
Maseczka z czarnuszki, miodu i płatków owsianych
Olej z czarnuszki można wykorzystać jako składnik maseczek. Połączenie wielu składników odżywczych, fitosteroli, kwasów omega oraz witamin pozytywnie wpłynie na koloryt, nawilżenie, a także zmiany skórne. Na poniższym filmie pokazujemy jak w prosty sposób wykonać taką maseczkę.
Bibliografia:
- Pałczyński C., Kupryś-Lipińska I., Kuna P., Czarnuszka siewna (Nigella sativa) czyli panna w zieleni: działanie przeciwzapalne, Alergia 3/2016.
- Mańkowska D., Bylka W., Nigella sativa L. – związki czynne, aktywność biologiczna, Poznań, 1/2009.
O czarnuszce czytałam już jakiś czas temu 🙂 muszę w końcu zacząć stosować.
Nie miałam pojęcia, że czarnuszka ma aż tyle różnych zastosowań! Chyba muszę się lepiej przyjrzeć olejowi i rozważyć zakup
Nie przypuszczałam, że ma aż tyle dobroczynnych właściwości! Chętnie wypróbuję taką maseczkę.
Koniecznie muszę wypróbować olej z czarnuszki i sprawdzić efekty. Wiele roslin jeszcze nie doceniłam