Czarnuszka (Nigella sativa) jest gatunkiem rośliny z rodziny jaskrowatych. Dziko rośnie w basenie Morza Śródziemnego, ale w wielu krajach, również w Polsce, uprawia się ją w celach leczniczych i spożywczych.

Charakterystyka rośliny

Czarnuszka rośnie do maksymalnej wysokości 40 cm, jest wzniesiona i rozgałęziona. Posiada duże kwiaty o średnicy około 3 cm, które wyrastają pojedynczo na szczycie pędów. Są zwykle białego lub jasno niebieskiego koloru o seledynowych szczytach.

Owoce rośliny składają się z całkowicie ze sobą zrośniętych 5-10 mieszków. Nasiona czarnuszki są czarne, kanciaste i poprzecznie zmarszczone. Posiadają silny, aromatyczny, lekko ostry zapach i korzenny smak.

Czarnuszka wymaga słonecznego stanowiska i żyznej, stale wilgotnej gleby. Uprawia się ją z nasion, które wzrastają po 14 dniach. Młode siewki wzrastają jednak bardzo powoli, dlatego wymagane jest regularne plewienie grządek.

Zobacz także: olej z czarnuszki

Jaki skład ma czarnuszka?

W celach leczniczych, kosmetycznych lub kulinarnych stosuje się nasiona czarnuszki. Są one bogate w:

  • białka – w składzie zawierają aż 8 z 9 niezbędnych aminokwasów, tj. fenyloalaninę, izoleucynę, leucynę, lizynę, metioninę, treoninę, tryptofan i walinę
  • witaminy – głównie A, E, B1, B6. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach stanowią co najmniej 0,2% oleju tłustego
  • wodę
  • węglowodany
  • związki mineralne, sole – wapnia, magnezu, żelaza, sodu, potasu, fosforu, manganu, selenu, miedzi i cynku
  • tłuszcze – może zawierać do 2,5% olejku eterycznego i do 50% nienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie linolowy, oleinowy, eikozadeinowy)
  • fosfolipidy i fitosterole

Właściwości czarnuszki

Większość udowodnionych efektów farmakologicznych czarnuszki przypisuje się chinonowym składnikom obecnym w nasionach. Największą część z nich stanowi tymochinon. W skrócie, czarnuszka wykazuje działanie:

  • przeciwdrgawkowe
  • przeciwzapalne
  • przeciwutleniające
  • antynowotworowe
  • przeciwgrzybicze
  • przeciwbakteryjne
  • przeciwwrzodowe

Olej z czarnuszki

Czarnuszka działa antyoksydacyjne i przeciwzapalne

Działanie antyoksydacyjne zawdzięcza się obecności ekstraktu, oleju tłustego, olejków eterycznych i jego składników. Olej tłusty wywiera silniejsze działanie przeciwutleniające od tymochinonu. Z tymi efektami ściśle związane jest działanie przeciwbólowe.

Aby udowodnić przeciwzapalne działanie czarnuszki naukowcy podali szczurom jej składniki (głównie tymochinon). Po kilku dniach zauważono istotny spadek poziomu cytokin Th2 i eozynofilów w płucach oraz zmniejszenie reakcji zapalnej dróg oddechowych. Olej tłusty z kolei powoduje hamowanie produkcji mediatorów zapalnych.

Czarnuszka działa przeciwcukrzycowo

Czarnuszka ma działanie przeciwcukrzycowe, ponieważ obniża stres oksydacyjny i utrzymuje integralność komórek trzustkowych. Korzystnie wpływa na regenerację i proliferację komórek beta trzustki, a także na usprawnianie obwodowego metabolizmu glukozy i zwiększanie sekrecji insuliny (o około 44%-70%).

Przeprowadzono badania na szczurach, u których wywołano cukrzycę, a następnie podawano wodny wyciąg z czarnuszki. Spowodował on redukcję poziomu glukozy we krwi i stymulację wydzielania insuliny.

Czarnuszka działa przeciwwrzodowo

Do przyczyn powstawania wrzodów zalicza się między innymi obniżenie aktywności enzymów antyutleniających. Przeciwwrzodowe działanie oleju z czarnuszki poprawia aktywność antyoksydacyjną i powoduje wzrost zawartości mucyny w błonie śluzowej żołądka.

Zarówno nasiona jak i olej z nasion czarnuszki wykazuje silne działanie ochronne na błonę śluzową żołądka ze stopniem protekcji 53,5%. W efekcie zmniejsza się obszar objęty nadżerkami.

Czarnuszka działa na układ sercowo-naczyniowy

Badania wykazały, że olej z czarnuszki zmniejsza zbyt wysokie ciśnienie tętnicze krwi, ponieważ posiada hamujące działanie na częstość akcji serca oraz jego kurczliwość.

Olej przyczynia się do wzrostu obniżonego poziomu erytrocytów i leukocytów, zwiększa objętość krwinek w hematokrycie i odsetek neutrofilów. Dodatkowo czarnuszka zmniejsza ryzyko miażdżycy tętnic wieńcowych oraz obwodowej choroby naczyniowej.

Zobacz także: Właściwości oleju z czarnuszki

Maseczka z czarnuszki, miodu i płatków owsianych

Olej z czarnuszki można wykorzystać jako składnik maseczek. Połączenie wielu składników odżywczych, fitosteroli, kwasów omega oraz witamin pozytywnie wpłynie na koloryt, nawilżenie, a także zmiany skórne. Na poniższym filmie pokazujemy jak w prosty sposób wykonać taką maseczkę.

Bibliografia:

  1. Pałczyński C., Kupryś-Lipińska I., Kuna P., Czarnuszka siewna (Nigella sativa) czyli panna w zieleni: działanie przeciwzapalne, Alergia 3/2016.
  2. Mańkowska D., Bylka W., Nigella sativa L. – związki czynne, aktywność biologiczna, Poznań, 1/2009.
Olej z czarnuszki 100% naturalny można kupić w Sklepie Spirulina.pl