Selen

Selen (symbol: Se, łac. selenium) należy do mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pochodzi z grupy tlenowców i należy do niemetali. Pierwiastek odkrył w 1817 roku szwedzki chemik i w rezultacie tego odkrycia przez wiele lat uważano go za toksyczny. Dopiero późniejsze badania w połowie XX wieku wykazały jego korzystne właściwości.

Selen w organizmie

Największe ilości selenu w organizmie człowieka znajdują się w tarczycy. Pierwiastek gromadzi się jednak także w przysadce, nadnerczach, jądrach, wątrobie i nerkach. Spore jego stężenie zauważa się w erytrocytach.

Źródła selenu

Do bogatych źródeł selenu można zaliczyć:

• nieblanszowane orzechy brazylijskie (suszone);
• mielone ziarna gorczycy;
• mięso;
• grzyby;
• ryby (głównie tuńczyk i makrela);
• warzywa kapustne (brokuły, kapusta biała);
• warzywa czosnkowe (czosnek, cebula);
• szparagi i rośliny strączkowe;
• żółtka jaj;
• olej z czarnuszki.

W przypadku warzyw, zawartość selenu uzależniona jest od jego poziomu w glebie, na której uprawiano dane rośliny. Selen występuje w wielu formach, wśród których najlepiej przyswajalna jest selenocysteina (wchłaniana najprawdopodobniej w jelicie cienkim).

Selen – dzienne zapotrzebowanie

Za prawidłową podaż selenu w diecie przyjęto taką, która zapewnia optymalną aktywność selenoproteiny P, która jest transporterem tego pierwiastka z wątroby do tkanek. Dzienne zalecane spożycie selenu mieści się w granicach od 55 do 70 µg na dobę, przy czym średnie zapotrzebowanie szacuje się na poziomie 45 µg. Przy normalnej diecie nie istnieje ryzyko niedoboru tego pierwiastka. Natomiast zapotrzebowanie wzrasta u kobiet karmiących piersią. Przykładowo, jeśli dzienne zalecane spożycie u kobiet w ciąży wynosi 60 µg, tak u kobiet w okresie laktacji wynosi 75 µg. Dzieje się tak, ponieważ dziecko do 4 miesiąca życia potrzebuje około 10 µg selenu, a między 4. a 12. miesiącem życia około 15 µg.

Selen w wysokich stężeniach jest jednak toksyczny, a objawy zatrucia określa się mianem selenozy.

Selen – właściwości

Ze względu na swoje właściwości, selen pełni w organizmie człowieka wiele funkcji, m.in. chroni przed otępieniem i zaburzeniami poznawczymi, a także zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Ponadto bierze udział w reakcjach układu odpornościowego oraz działa obronie przed wolnymi rodnikami.

W kontekście wpływu na układ immunologiczny najczęściej omawia się selenoproteiny, które angażują się w reakcje stresu oksydacyjnego we wszystkich rodzajach komórek organizmu. Selen wpływa na migrację, fagocytozę i wydzielanie cytokin, a także na efektorowe funkcje leukocytów.

Pozostałe właściwości selenu obejmują:

• działanie antynowotworowe;
• spowalnianie procesów starzenia się organizmu;
• zapobieganie rozwojowi szkodliwych bakterii w organizmie;
• udział w niezbędnych dla życia szlakach biochemicznych;
• działanie przeciwwirusowe;
• udział w metabolizmie hormonów tarczycy.

Dodatkowo coraz częściej podejmuje się badania mające na celu wykazanie wpływu selenu na niektóre choroby neurodegeneracyjne, jak np. choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera.

Na koniec należy wspomnieć o działaniu detoksykacyjnym selenu. Polega ono na tworzeniu nieaktywnych kompleksów, które w dalszej kolejności są usuwane z organizmu. W ten sposób można eliminować między innymi kadm, rtęć czy ołów.

Nadmiar selenu

Do nadmiaru selenu w organizmie może dojść na skutek zwiększonego spożycia lub przedawkowania suplementów diety zawierających ten pierwiastek. Typowe objawy obejmują:

• biegunkę;
• mdłości;
• przewlekłe zmęczenie;
• bóle stawowe;
• łamliwość paznokci.

Istnieją także pewne podejrzenia, że nadmierna podaż suplementów selenu może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu II. W efekcie decyzja o podjęciu suplementacji powinna zostać poprzedzona badaniami poziomu selenu w osoczu krwi. Wówczas można uchronić pacjenta przed szkodliwym zjawiskiem jakim jest selenoza.

Niedobór selenu – objawy

Niedobór tego pierwiastka, jak wspomniano na wstępie, zdarza się rzadko. Jednak jeśli do niego dojdzie, zauważa się zwiększoną zachorowalność na choroby tarczycy, w tym autoimmunologiczne zapalenie tarczycy i niedoczynność tarczycy.

Dodatkowo mają miejsce:

• osłabienie odporności;
• zaburzenia nastroju;
• zwiększenie agregacji płytek krwi.

Przede wszystkim uwagę zwraca się na osłabienie układu immunologicznego, ponieważ na skutek niedoboru dochodzi do zaburzeń ilościowych i czynnościowych różnych populacji limfocytów oraz innych komórek tego układu.

Spirulina + Selen Naturalny suplement diety Spirulina + Selen w postaci tabletek został wytworzony wyłącznie z suszonych, sproszkowanych mikroskopijnych alg, należących do gatunku Spirulina platensis. Stanowi źródło organicznie związanego, naturalnie pozyskanego selenu. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Golonko A., Matejczyk M., Dwa oblicza selenu. Wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, 9/2018.
2. Ratajczak M., Gietka-Czernel M., Rola selenu w organizmie człowieka, Postępy Nauk Medycznych, 12/2016.
3. Klecha B., Bukowska B., Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 4/2016.
4. Zagrodzki P., Selen, a układ odpornościowy, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 58/2004.
5. Wala K., Zieliński K., Zdrojewicz Z., Rola selenu w patogenezie chorób tarczycy, Medycyna Rodzinna, 21/2018.
6. Dobosz K., Kała K., Lazur J., Muszyńska B., Selen – zakres terapeutyczny dla organizmu człowieka, II Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Kraków 2017.