Biodostępność

19 maja, 2025
09:45

Biodostępność to inaczej procent podanej dawki leku, która wchłania się do krwiobiegu po przyjęciu. Termin ten określa więc to, jaką część substancji czynnej lub składnika odżywczego organizm jest w stanie wchłonąć, przyswoić i przetransportować do miejsca docelowego. Im wyższa biodostępność, tym więcej leku trafia do tkanek docelowych.

Co to jest biodostępność?

Biodostępność to inaczej ilość spożytej substancji odżywczej, która została wchłonięta oraz bierze udział w przemianach metabolicznych organizmu. Pojęcie to dotyczy zarówno leków, jak i suplementów diety. W każdym przypadku podawania leku najważniejsze jest, aby jego aktywna substancja (API) mogła dotrzeć do organizmu. Jednak samo wprowadzenie aktywnej substancji do organizmu nie wystarczy, aby osiągnąć efekt terapeutyczny. Substancja ta musi być dostępna w odpowiedniej dawce w tym miejscu organizmu, w którym ma działać. Określa się je jako „miejsce docelowe”. Stopień, w jakim substancja aktywna przenika to tkanek, określany jest właśnie jej biodostępnością.

Przy bezpośrednim wstrzyknięciu leku do krwiobiegu, czyli przy wstrzyknięciu dożylnym, biodostępność określa się jako 100%. Natomiast przy podaniu doustnym lub innymi drogami biodostępność spada, ponieważ część substancji może ulec metabolizmowi lub rozkładowi przed dotarciem do krążenia ogólnego (np. jeszcze na etapie trawienia w jelicie cienkim czy żołądku).

Pojęcie biodostępności wykorzystuje się również w dietetyce, gdzie odnosi się do stopnia przyswajalności składników odżywczych z pożywienia lub przyjmowanych suplementów diety. Warto zaznaczyć, że tutaj ogromny wpływ na biodostępność składników odżywczych mają czynniki takie jak:

stan zdrowia;
wiek;
sposób przygotowania posiłków.

Jak zwiększyć biodostępność?

W przypadku żywności i suplementów diety ważne jest, aby:

odpowiednio łączyć produkty spożywcze – przykładowo kwas fitynowy znajdujący się w zbożach ogranicza wchłanianie składników mineralnych znajdujących się choćby w warzywach, dlatego sugeruje się unikanie nadmiernego łączenia obu tych produktów. Z kolei witamina D ułatwia wchłanianie wapnia, dlatego sugeruje się łączoną suplementację tych składników, podobnie jak w przypadku kurkuminy i piperyny czy żelaza i witaminy C;
właściwie obrabiać żywność – obróbka termiczna może mieć wpływ na biodostępność składników odżywczych, choć nie bezpośrednio. Przykładowo gotowanie na parze umożliwia produktom zachowanie jak największej ilości związków odżywczych, przez co po spożyciu takich potraw organizm ma większe szanse je przyswoić. Także fermentacja zwiększa wchłanianie witamin i minerałów;
przyjmować witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (witamina A, witamina D, witamina E, witamina K) wspólnie ze źródłami tłuszczy (np. z roślinnymi olejami tłoczonymi na zimno lub po posiłku bogatym w tłuszcze), zaś witaminy rozpuszczalne w wodzie (witamina C, witaminy z grupy B) popijać dużą ilością wody.

W przypadku leków zawsze należy stosować się do zaleceń producenta. Wszystkie sugestie odnośnie farmakoterapii zawsze są zawarte na ulotce dołączonej do opakowania, a w razie wątpliwości należy skonsultować się z farmaceutą bądź lekarzem. Przykładem jest choćby euthyrox stosowany w leczeniu niedoczynności tarczycy, który powinno się przyjmować z rana na czczo, około 30-60 minut przed spożytym posiłkiem. Przyjęcie leku wspólnie z posiłkiem, tuż przed nim lub tuż po nim zmniejszy biodostępność składnika aktywnego i sprawi, że lek nie będzie tak skuteczny, co może wpłynąć negatywnie na progresję choroby.