Makroelementy

Makroelementy (inaczej: makroskładniki odżywcze) są to takie pierwiastki, których organizm potrzebuje w znacznych ilościach do swojego prawidłowego funkcjonowania. Zalicza się je do minerałów, a ich przeciwieństwem są mikroelementy, które również są ustrojowi niezbędne, jednak wykazuje on na nie wyraźnie mniejsze zapotrzebowanie. Oto przykłady najważniejszych makroelementów w ludzkim ciele.

Makroelementy

Fosfor (P)

Szacuje się, że fosfor stanowi blisko 1% masy ciała osoby dorosłej. Jest kluczowy do prawidłowego wchłaniania wapnia i skurczu mięśni. Dodatkowo utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową i uaktywnia niektóre witaminy z grupy B. Niedobór tego pierwiastka praktycznie nie występuje. Jeśli jednak tak się zdarzy, prowadzi do rozpadu włókien mięśniowych i porażenia mięśni. Dlatego stan ten stanowi zagrożenie życia. Nadmiar zaś może prowadzić do niewydolności nerek.

Wapń (Ca)

Wapń jest jednym z najważniejszych, podstawowych składników układu kostnego. Odpowiada za utrzymanie struktury organizmu, twardości zębów czy równowagi ciała. Warunkuje przepuszczalność błon komórkowych, utrzymuje wysoką aktywność niektórych enzymów oraz bierze udział w przekazywaniu bodźców humoralnych. Niedobór tego pierwiastka prowadzi do odwapnienia, podatności na złamania, krzywicy oraz uszkodzenia zębów. Natomiast długo utrzymujący się nadmiar może być przyczyną powstawania kamieni nerkowych.

Magnez (Mg)

Magnez to pierwiastek niezbędny do zachowania prawidłowej budowy kości i zębów, aktywnego transportu sodu i potasu oraz utrzymania integralności błon komórkowych. Bierze on udział w beztlenowej glikolizie, stabilizacji DNA oraz pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej. Niedobór magnezu może wywoływać zaburzenia krążenia, spadek odporności, drgawki i nadpobudliwość. Znaczny nadmiar natomiast przyczynia się do zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego, pracy serca i układu oddechowego.

Chlor (Cl)

Chlor wspólnie z sodem odpowiada za utrzymywanie prawidłowego ciśnienia osmotycznego i równowagi kwasowo-zasadowej. Dodatkowo wspiera syntezę kwasu solnego w żołądku oraz wpływa na czynność mięśnia sercowego. Niedobór tego pierwiastka w organizmie upośledza prawidłową homeostazę. Z kolei nadmiar może manifestować się zaburzeniami ze strony układu nerwowo-mięśniowego. Do utraty chloru może dojść w konsekwencji uporczywych wymiotów i biegunek, jak również podczas wzmożonej potliwości ciała. Chlor nie jest pierwiastkiem wymagającym suplementacji czy podaży wraz z dietą. Spożywa się go zwykle przy okazji. Znajduje się bowiem w soli kuchennej oraz w produktach zawierających sól, np. wędlinach czy serach.

Potas (K)

Potas odpowiada za katalizowanie licznych reakcji enzymatycznych zachodzących w ludzkim ustroju. Ponadto reguluje ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych, utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową i potencjał spoczynkowy błon komórkowych. Odgrywa kluczową rolę w przewodnictwie nerwowym oraz w prawidłowym skurczu mięśni. Niedobór tego pierwiastka powoduje osłabienie serca, arytmię, obniżenie kurczliwości mięśni oraz zakwaszenie organizmu. Nadmiar zaś (powyżej 18 g) powoduje zatrzymanie akcji serca.

Zobacz również: Odkwaszanie organizmu.

Sód (Na)

W organizmie człowieka sód znaleźć można zwłaszcza w płynie pozakomórkowym, przez co reguluje ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych, działa alkalizująco, utrzymuje sprawność mięśni i nerwów oraz reguluje aktywny transport składników pokarmowych. Niedobór tego pierwiastka praktycznie nie występuje, jednakże jeśli się zdarzy, szybko prowadzi do odwodnienia. Wysoce negatywnym zjawiskiem jest jednak jego nadmiar w organizmie, do czego może dojść wskutek spożywania nadmiernej ilości soli. Konsekwencją może być wówczas wystąpienie nadciśnienia tętniczego, chorób nerek czy udaru mózgu.

Azot (N)

Azot jest jednym z najpowszechniej występujących na świecie pierwiastków chemicznych. To główny składnik powietrza, ale i licznych skał czy nawet organizmów żywych, także organizmu człowieka. Atomy azotu znajdują się we wszystkich białkach, a z tych zaś składają się organizmy zwierzęce (w tym ludzkie) oraz roślinne. Buduje biocząsteczki takie jak aminokwasy (a więc i białka), kwasy nukleinowe, nukleotydy. Bierze więc udział w tworzeniu i kodowaniu informacji genetycznej, budowaniu wszystkich tkanek ludzkiego ciała oraz w licznych procesach biologicznych na poziomie komórkowym. Zdecydowanie jest jednym z najistotniejszych makroelementów ludzkiego organizmu.

Wodór (H)

Wodór pozytywnie wpływa na człowieka, ponieważ wykazuje zdolność swobodnego przemieszczania się po organizmie. W przeciwieństwie do wielu innych antyoksydantów, zawdzięcza to zwłaszcza swojej niewielkiej masie cząsteczkowej. Tym samym efektywnie wymiata wolne rodniki tlenowe, zmniejszając ryzyko chorób cywilizacyjnych. Obniża również zmęczenie mięśni i produkcję mleczanów, przeciwdziałając zakwasom u osób aktywnych fizycznie. Szacuje się, że stanowi około 10% ludzkiej masy ciała, ponieważ znajduje się w wielu innych cząsteczkach.

Węgiel (C)

Węgiel jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych pierwiastków chemicznych. Uznaje się wręcz, że jest drugim (tuż po tlenie) najczęstszym pierwiastkiem w przyrodzie, co sprawia, że staje się on podstawą życia organizmów. Węgiel w organizmie człowieka spotkać można np. w cząsteczkach węglowodanów, które stanowią podstawowy substrat energetyczny. Dodatkowo węgiel wchodzi w skład cząsteczek białek, tłuszczy i kwasów nukleinowych.



Polecane produkty:

Bibliografia

  1. Siemianowski K., Tońska E., Szpendowski J., Zawartość wybranych makroelementów i mikroelementów w kazeinie kwasowej i kazeinianach, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4/2015.
  2. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
  3. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *