Nadmierny apetyt

Nadmierny apetyt to dość częste zjawisko, które na dłuższą metę może niestety prowadzić do rozwoju nadwagi, otyłości oraz licznych innych konsekwencji zdrowotnych. Modyfikując czynniki związane ze stylem życia w wielu przypadkach można kontrolować swój apetyt. Jeśli jednak ma on podłoże chorobowe, w pierwszej kolejności należy podjąć działania przyczynowe (wyleczenie lub ustabilizowanie choroby pierwotnej). 

Nadmierny apetyt – przyczyny

Zachowania żywieniowe są złożoną reakcją pomiędzy łaknieniem, apetytem i sytością. Głód definiowany jest jako fizjologiczna potrzeba jedzenia. Apetyt jest psychologiczną chęcią jedzenia, na którą wpływają wrażenia emocjonalne, społeczne i kulturowe. Odmiennym odczuciem apetytu i głodu jest sytość, rozumiana jako stan pełnego nasycenia i przyjemnego uczucia pełności w żołądku. Na ośrodek sytości wpływ ma szereg hormonów przewodu pokarmowego. Zaliczamy do nich m.in.: cholecystokininę (CCK), glukagonopodobny peptyd 1 (GLP-1), peptyd YY (PYY), polipeptyd trzustkowy (PP), glukozależny peptyd insulinotropowy (GIP), oksyntomodulinę (OXM), leptynę i insulinę. Hormonem działającym na ośrodek głodu jest grelina.

Nadmierny apetyt może mieć wiele przyczyn chorobowych, do których zaliczamy między innymi:

• depresję, zaburzenia lękowe, choroby psychiczne;
• cukrzycę typu 1 i cukrzycę typu 2;
• zaburzenia odżywiania, np. bulimia;
• choroby tarczycy, zwłaszcza niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy oraz chorobę Hashimoto;
• zespół Pradera-Williego;
• uszkodzenia ośrodka sytości w mózgu, np. wskutek guzów mózgu, udaru mózgu, urazów mechanicznych głowy.

Innymi możliwymi przyczynami nadmiernego apetytu są:

• przyjmowanie niektórych leków jako ich skutek uboczny (np. substancji psychoaktywnych, leków przeciwdepresyjnych, antyhistaminowych lub sterydów);
• silny, chroniczny stres na co dzień, zwłaszcza przy braku umiejętności radzenia sobie z nim;
• silne napięcie emocjonalne na co dzień – niektóre osoby „zajadają” traumy, smutek, a nawet ekscytację;
• głodzenie się i odchudzanie.

Jeśli organizm nie otrzyma w ciągu dnia odpowiedniej ilości kalorii, np. wskutek patologicznego odchudzania się, pojawia się silne uczucie głodu i sięgnięcia po żywność (zwłaszcza niezdrową). Efektem jest kompulsywne objadanie się, poczucie winy i ponowne głodzenie się kolejnego dnia, co niestety daje efekt błędnego koła.

Nadmierny apetyt – konsekwencje

Konsekwencje nadmiernego apetytu i objadania się dzielimy na fizyczne oraz psychiczne (emocjonalne). W pierwszej grupie znajdują się:

• nadwaga i otyłość – nadmiar kalorii prowadzi do gromadzenia tkanki tłuszczowej. U kobiet zwłaszcza w okolicy pośladków i ud, u mężczyzn zaś zwłaszcza na brzuchu;
• cukrzyca typu 2 – częste podjadanie, zwłaszcza słodyczy, zaburza gospodarkę glukozową;
• zaburzenia lipidowe – wzrost cholesterolu i trójglicerydów zwiększa ryzyko miażdżycy;
• choroby sercowo-naczyniowe – nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zawał serca;
• problemy trawienne – wzdęcia, refluks, zaparcia wynikające z przejadania się.

Natomiast konsekwencjami psychicznymi są:

• uzależnienie od jedzenia – kompulsywne objadanie się jako mechanizm radzenia sobie ze stresem sprawia, że także w sytuacjach między stresem organizm będzie mieć odruch sięgania po jedzenie;
• spadek samooceny – poczucie winy, wstyd, frustracja związane z brakiem kontroli nad jedzeniem;
• zaburzenia odżywiania – np. bulimia, zespół kompulsywnego objadania się;
• brak akceptacji siebie, brak pewności siebie.

Powyższe problemy zdrowotne mogą mieć ponadto swoje konsekwencje, generując lawinę problemów zdrowotnych. Dla przykładu otyłość znacząco obciąża stawy, co wielokrotnie zwiększa ryzyko chorób zwyrodnieniowych oraz dyskopatii. Z kolei problemy trawienne mogą skutkować zaburzeniami wchłaniania i anemią oraz hemoroidami.

Sposoby na nadmierny apetyt

Cholecystokinina jest pierwszym hormonem przewodu pokarmowego, któremu przypisano efekt zmniejszenia łaknienia. Dlatego też na rynku spotkać można wiele naturalnych suplementów diety, będących kompleksem składników aktywnych mających za zadanie zwiększyć wydzielanie tego hormonu. Zdecydowaną podstawą pozwalającą na kontrolę apetytu jest jednak zbilansowana i zdrowa dieta, obejmująca spożywanie posiłków o stałych porach, częściej, lecz mniejszych objętościowo, składających się wyłącznie z wartościowych produktów. Cenionymi składnikami takiej diety są zwłaszcza pełnowartościowe białka (regulują poziom greliny, hormonu głodu, a także dają uczucie sytości na dłużej), zdrowe tłuszcze omega 3 (stabilizują glikemię) oraz błonnik pokarmowy (spowalnia trawienie i daje uczucie sytości).

Często mylimy pragnienie z głodem – dlatego sugeruje się pić wodę przed sięgnięciem po przekąskę. Zielona herbata i napary z pokrzywy lub mięty mogą dodatkowo hamować apetyt. Stres zwiększa poziom kortyzolu, który nasila apetyt na słodycze i tłuszcze. Pomocne techniki w tym przypadku to medytacja, spacer, głębokie oddychanie, ewentualnie wsparcie psychologiczne. Ziołami zmniejszającymi apetyt są między innymi: kozieradka, morwa biała, babka płesznik. Wszelkie choroby zwiększające apetyt należy ustabilizować pod okiem lekarza.

Bibliografia

1. Juruć A., Wierusz-Wysocka B., Bogdański P., Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała, Farmacja Współczesna, 4/2011.
2. Ostrowska L., Golonko A., Waszczeniuk M., Adamska E., Wilk J., Wpływ hormonów jelitowych i neuroprzekaźników na uczucie głodu i sytości, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013 tom 4, nr 2, 90–99.
3. Skotnicka M., Duraj N., Rola składników odżywczych w regulacji sytości organizmu, Ann. Acad. Med. Gedan. 2015, 45, 79-87.